Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
|
Vademecum Górskie COTG PTTK
AKT (Akademicki Klub Turystyczny): Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie
W wyniku rewolucji 1905 roku doszło do znacznej emigracja młodzieży polskiej z Kongresówki do Galicji, która przybywała tu głównie w poszukiwaniu możliwości nauki. W jej wyniku ponad 600 młodych ludzi przybyło do Lwowa. Wśród nich była znaczna ilość uczestników tzw. Wyższych Kursów Wakacyjnych, które w latach 1904 i 1905 odbywały się w Zakopanem. W czasie tych kursów Mieczysław Orłowicz organizował liczne wyprawy w Tatry. Właśnie wśród tej grupy powstała myśl o powołaniu stowarzyszenia mającego na celu ułatwienie poznania okolic Lwowa i Karpat Wschodnich. W pierwszej kolejności pomyślano o powołaniu oddziału akademickiego Towarzystwa Tatrzańskiego lub utworzeniu kółka turystycznego przy Czytelni Akademickiej czy Bratniej Pomocy przy Politechnice Lwowskiej. Wobec pewnych trudności z porozumieniem się z władzami tych instytucji - postanowiono powołać osobne stowarzyszenie. Nie bez znaczenia był tu również przewidywany program działalności nie koniecznie związany wyłącznie z turystyką górską – również z krajoznawstwem szeroko pojętym1.
Inicjatorami powstania AKT byli: Bronisław Drecki, Adam Konopczyński, Wilhelm Landsberg, Mieczysław Orłowicz, Tadeusz Ostrowski, Władysław Smolka, Kazimierz Świtalski2. Zebranie organizacyjne AKT odbyło się 29 kwietnia 1906 roku na terenie Uniwersytetu Lwowskiego3. Towarzystwo założyło 30 osób – w pierwszym roku liczba członków wzrosła do 55. Prezesem został wybrany posiadający największe doświadczenie turystyczne Mieczysław Orłowicz. W zarządzie byli: Adam Konopczyński – wiceprezes, Wacław Kowalewski – wiceprezes, Wilhelm Landesberg – zastępca sekretarza, Bronisław Drecki – skarbnik, Władysław Smolka - zastępca skarbnika oraz Kazimierz Świtalski i Tadeusz Piotrowski – członkowie zarządu. Zadaniem Klubu było nie tylko organizowanie wycieczek, ale w pierwszej kolejności prowadzenie szkoleń na tematy związane z turystyką, poznaniem okolic - poczynając od prostych informacji o konieczności odpowiedniego ekwipunku, zasad wędrowania czy wyżywienia.
Dzięki opiece merytorycznej prof. Eugeniusz Romera w pierwszym roku działalności AKT otrzymało zlecenie na redakcję „Przewodnika po Europie” – sukces wydawnictwa był dobrą promocją AKT4. W okresie maj – wrzesień 1906 roku odbyło się 14 wycieczek w okolice Lwowa, w Bieszczady i 2-5 czerwca 1906 roku – w Czarnohorę z udziałem 35 osób. Na czas wakacji zarząd wynajął dla członków dwa pokoje w willi przy Krupówkach nr 51. Imprezy AKT były, jako zjawisko dosyć niezwykłe, szeroko propagowane i opisywane przez prasę, co oczyścicie powodowało wzrost ich popularności.
Wśród wykładowców na szkolenia np. dotyczących ubioru i wyposażenia, umiejętności posługiwania się mapami był Roman Kordys, odczyty krajoznawcze prowadził Zygmunt Klemensiewicz. Ważnym wydarzeniem w życiu turystycznym akademików lwowskich było powstanie 9 grudnia 1906 roku Akademickiego Związku Sportowego Młodzieży Polskiej, federacji zrzeszeń akademickich. AKT został uznany jednym z wydziałów i zmienił nazwę na: Klub Turystyczny AZS we Lwowie. W wyniku tego Klub oddawał na poczet działalności AZS całą wartość kwoty wpisowego i 10% całości dochodów. Było to poważne obciążenie finansów. W 1907 roku na wycieczkach pojawiły się panie, a tereny uprawiania turystyki objęły już właściwie cały obszar Karpat. W 1907 AKT liczył już 158 członków5, a o różnorodności zainteresowań świadczy fakt, że 2 grudnia 1907 roku na pogrzeb Stanisława Wyspiańskiego do Krakowa udała się grupa 74 członków AKT6.
Organizowane przez AKT wyjazdy miały charakter otwarty – brało w nich udział wiele osób, które nie były członkami stowarzyszenia. Na koniec 1908 roku AKT miał już 270 członków. Ciekawym zjawiskiem, związanym częściowo z akademickim charakterem członkostwa (a więc z opuszczaniem Lwowa po ukończeniu okresu nauki), była duża ilość rezygnujących z członkostwa i nowo przyjętych akademików. W roku 1908 wpisało się do AKT 143 osoby, wystąpiło 108.
Wroku tym funkcjonowała baza noclegowa w Zakopanem w postaci wynajętych łóżek (między 15 lipca a 1 września). Z noclegów skorzystało 41 turystów. W roku tym wzbogacono o 21 książek i 16 map zasoby biblioteki. Ciekawostką było zorganizowanie trzech marszów na długich dystansach : - 5 kwietnia na trasie Lwów - Gródek (ok. 25 km), 8 maja o tytuł mistrza AKT w chodzie na trasie Lwów - Janów (ok. 20 km) i 4 czerwca o tytuł mistrza Galicji na trasie Stryj – Lwów (ok. 70 km). W imprezach tych startowało 25 zawodników7.
16 lutego 1909 roku Namiestnictwo we Lwowie zatwierdziło nowy statut AKT8. Tworząc nowy statut AKT całkowicie uniezależniło się od Akademickiego Związku Sportowego. Wstąpiono natomiast zbiorowo do Polskiego Związku Sportowego we Lwowie. W tym też czasie Mieczysław Orłowicz i Władysław Grabowski pod szyldem AKT napisali „Przewodnik po Europie”, który do nabycia w księgarniach Galicji przyniósł sławę autorom i rozgłos AKT. 17 maja 1909 roku Akademicki Klub Turystyczny we Lwowie na Walnym Zgromadzeniu przyjął i został Delegaturą Towarzystwa Tatrzańskiego. (pismo L.p. 1683 z dnia 18 maja 1909 roku)9. Jednocześnie poważnie rozważono propozcję powołania Oddziału Akademickiego TT.
Wokresie 29 maja do 2 czerwca 1909 roku 15 turystów pod wodzą Mieczysława Orłowicza zwiedziło odludne wówczas tereny Gorganów, nocując w lesie przy ognisku i zdobywając na koniec Wysoką (1808 m n.p.m.).W 1909 roku stan zbiorów bibliotecznych powiększył się o 136 pozycji10.
Po Walnym Zebraniu 12 marca 1909 przewodniczącym był Mieczysław Orłowicz, zastępcą Władysław Grabowski, sekretarzem Kazimierz Kisielnicki, skarbnikiem Józef Szenk, zastępcą skarbnika Mieczysław Szydłowski, członkami wydziału (zarządu ): Antoni Jakubowski, Adam Konopczyński, Kazimierz Meijer, Tadeusz Ostrowski, Władysław Wojtowicz11.
Latem (od 15 lipca do 1 września) wynajęto pokój w Zakopanem, w którym nocowało 64 osoby. Utworzono również klubowe pogotowie ratunkowe. W roku tym Klub liczył 294 członków. 9 maja 1910 roku, na Walnym Zgromadzeniu wybrano władze: przewodniczący – dr Mieczysław Orłowicz, z-ca Józef Szenk, sekretarz: Marian Horowitz, skarbnik Władysław Grabowski, z-ca sekretarza Wilhelm Landesberg, z-ca skarbnika Stefan Tittenbrun, członkowie: Wacław Günter, Adam Konopczyński, Wacław Kowalewski, Tadeusz Ostrowski, Michał Zdrójkowski. W grudniu 1910 roku utworzono Sekcję Narciarską (jej prezes, Józef Bizoń został drugim zastępcom przewodniczącego), nasilono aktywność górską w zakresie wycieczek o coraz większej skali trudności – w tym w Alpach. W trakcie roku nastąpiły dalsze zmiany w składzie zarządu. Weszli Artur Quirini (na miejsce zmarłego Mariana Horowitza), Antoni Jakubski – zdobywcy 13 marca 1910 Kilimandżaro - (w miejsce Adama Konopczyńskiego), Stanisław Świstalski (za Wacława Güntera), Daniel Połątkiewicz (za Michała Zdrójkowskiego).
Członkowie Akademickiego Klubu Turystycznego byli pierwszymi, którzy zwiedzili najbardziej odludne części Gorganów. Podobne wyprawy AKT urządziło ciągle. W okresie wakacji wykazano dużą aktywność w Tatrach, organizując liczne wyprawy. W 1910 roku AKT zostało przyjęte jako organizacja do TT. W tym roku Klub poniósł dużą stratę, podobnie jak cała polska turystyka – na stokach Małego Jaworowego śmierć poniósł Stanisław Szulakiewicz – wieloletni członek AKT, zginął również idący mu z pomocą Klimek Bachleda. Staraniem Klubu na Małym Jaworowym 17 sierpnia 1911 roku wmurowano pamiątkową tablicę. Obecnie płyta ta znajduje się na Symbolicznym Cmentarzu Ofiar Tatr pod Osterwą.
Na koniec tegoż roku Klub liczył 374 członków12. W 1911 roku 15 maja przewodniczącym został Józef Szenk, I zastępcą Antoni Jakubki, II Józef Bizoń, sekretarzem Artur Quirinii, skarbnikiem Stefan Tittenbrun, z-cą skarbnika Stanisław Szafnicki, z-cą sekretarza Leon Łatkiewicz, członkami zarządu: Mieczysław Orłowicz, Tadeusz Ostrowski, Michał Bajkowski, Wacław Kowalewski, Stanisław Świtalski. 14 listopada na Nadzwyczajnym Walnym Zgromadzeniu funkcję I wiceprzewodniczącego objął Artur Quirinii. Zaszły też zmiany w składzie Zarządu. Funkcję II zastępcy objął Stanisław Świtalski, sekretarza Leon Płatkiewicz, skarbnika Stanisław Szafnicki, z-cy sekretarza Roman Dakowski, z-cy skarbnika Wacław Skulski, członkowie zarządu: Stanisław Burchardt, Stefan Tittenbrun, Mieczysław Orłowicz. Zatrudniono Zygmunta Łubkowskiego na stanowisku bibliotekarza oraz Ludomiła Ratajskiego na stanowisku gospodarza lokalu Klubu przy pl. Kapitulnym 2. W roku tym również rozpoczęto działania mające na celu pozyskanie własnego schroniska w Zakopanem – niestety zakończone z powodu braku środków finansowych niepowodzeniem.
Zakończenie w lipcu 1911 roku bojkotu szkolnego w Królestwie spowodowało powrót dużej ilości młodzieży do szkół – wśród opuszczających Lwów była duża liczba członków AKT13. Spowodowało to zmniejszenie ilości członków i aktywności Klubu. Część działaczy zasiliła „dorosłe” organizacje - Towarzystwo Tatrzańskie, Karpackie Towarzystwo Narciarzy – Polskie Towarzystwo Krajoznawcze. Mimo tego Klub liczył 390 członków. Ciekawa jest statystyka fluktuacji – 149 osób wpisało się, 135 wystąpiło14. 1912 roku przewodniczącym został Józef Szenk15 I zastępca Przewodniczącego – Stanisław Burchardt, II zastępca Stanisław Świtalski (Przewodniczący SN AKT), sekretarz – Stanisław Szafnicki, skarbnik – Kazimierz Saski, bibliotekarz – Henryk Ciupka, gospodarz lokalu we Lwowie – Stefan Spaczyński, zastępca sekretarza – Kazimierz Bunikiewicz, zastępca skarbnika – Wacław Skulski, członkowie zarządu: Roman Dakowski, Artur Quirinii, Wacław Świtalski. W skład zarządu wszedł również prezes honorowy Mieczysław Orłowicz. Było to powodem konfliktu z powodu Mieczysława Orłowicza, który wchodził w kompetencje przewodniczącego. W wyniku tego zatargu przewodniczący Józef Szenk zrezygnował ze swojej funkcji. 4 czerwca Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie określiło kompetencje Mieczysława Orłowicza na poziomie członka Zarządu i J.Szenk wycofał swoją rezygnację16.
W roku tym zorganizowaną wyprawę w Gorgany z udziałem 26 turystów, w tym 6 pań – wśród zdobytych szczytów była Sywula (1835 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Gorganów17. W roku tym Klub miał jednego członka honorowego oraz 284 zwyczajnych. Niestety zanotowano również obniżkę ilości imprez. 6 i 7 stycznia 1912 roku reprezentacja AZS brała udział w poświęceniu i oficjalnym otwarciu schroniska Karpackiego Towarzystwa Narciarzy w Sławsku. W trakcie organizowanego biegu narciarskiego doszło do incydentu – KTN nie dopuściło do udziału 5 członków AZS do zawodów. Nie na długo ochłodziło to stosunki między obu Towarzystwami, bowiem już jesienią tegoż roku KTN udzielił zniżek członkom AZS w swoim schronisku w Sławsku w wysokości 30%.
Dzięki staraniom nowego Zarządu Sekcji Narciarskiej (od 24 października 1912 roku w skład Zarządu wchodzili: Wodzisław Świtalski – przewodniczący, Mieczysław Orłowicz, Maria Sawczyńska, Adam Wisłocki, Kazimierz Tobiczyk i Stanisław Świtalski) Dyrekcja Kolei we Lwowie i Stanisławowie udzieliły członkom AZS zniżek na bilety kolejowe. W 1913 roku Klub liczył 390 członków.
Zarząd pracował w składzie: Mieczysław Orłowicz – honorowy prezes, Józef Szenk – przewodniczący, Stanisław Burchardt – I zastępca przewodniczącego, Wodzisław Świtalski – II zastępca przewodniczącego (prezes Sekcji Narciarskiej), Adolf Mroczkowskik – sekretarz, Kazimierz Saski – skarbnik, Czesław Pawłowski – bibliotekarz, Adam Wisłocki – gospodarz lokalu, Leon Kazubski – z-ca sekretarza, Eugeniusz Górnikiewicz – z-ca skarbnika, Kazimierz Bunikiewicz, Artur Quirini, Stanisław Świtalski – członkowie wydziału.
Członkowie AKT aktywnie uczestniczyli w zawodach narciarskich, w tym podczas otwarcia schroniska Tatrzańskiego Towarzystwa Narciarzy na Kalatówkach, gdzie zdobyto wyróżnienia. Aktywność członków AZS doprowadziła nawet do tego, że organizowali zawody narciarskie w Zakopanem, gdzie 2 marca w silnej konkurencji panów wystartowała Maria Biesiadka, która zajęła V miejsce. Członkowie AKT uprawiają nie tylko narciarstwo zjazdowe, również turystykę narciarską, często wspólnie z członkami Karpackiego Towarzystwa Narciarzy.
W roku 1913, 28 maja odbyło się kolejne Walne Zgromadzenie. Wybrano nowy Zarząd w składzie: Józef Szenk – prezes, Włodzimierz Antoniewicz – wiceprezes, Leon Czerniaków, Maurycy Fridmann, Władysław Grabowski, Walery Nowicki, Mieczysław Orłowicz, Wodzisław Świtalski (prezes Sekcji Narciarskiej), Adam Wisłocki – członkowie. W późniejszym czasie do składu doszedł Władysław Szafer, któremu powierzono rolę sekretarza. AZS liczył w tym czasie 390 członków. 1 sierpnia Klub zmienił lokal wynajęty na swoją siedzibę na nowy pod adresem 3 Maja 10. W 1914 roku AKT zwróciło się do Walnego Zjazdu TT z prośbą o wsparcie działalności poprzez udzielanie swoim członkom zniżek w obiektach TT. Prośba ta została rozpatrzona negatywnie ze względu na obowiązujące umowy z dzierżawcami, które takich zniżek nie przewidują – wobec czego musiałyby one być refundowane ze środków centralnych.
Wybuch wojny w 1914 roku przerwał działalność Klubu aż do 1921 roku. Działalnością Klubu kierować zaczął Mieczysław Orłowicz – prezes oraz Włodzimierz Uhrynowski – sekretarz. Po I wojnie światowej nastąpiło znaczne osłabienie działalności Klubu. Główną przyczyną tego było: brak zainteresowania części grupy dotychczasowych głównych organizatorów dalszą działalnością, wyjazd innych do różnych regionów kraju, a także rozpoczęcie intensywnej działalności przez Towarzystwo Tatrzańskie, gdzie w 1921 roku powołano Koło Akademickiego. AKT był inicjatorem powołania we Lwowie Akademickiego Związku Sportowego – zebranie założycielskie odbyło się 6 marca 1922 roku we Lwowie. Wiosną i latem 1922 roku AKT zorganizował kilka wycieczek – od czerwca tegoż roku rozpoczęto współpracę z lwowskim oddziałem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Na podstawie podpisanego porozumienia członkowie obu organizacji mogli brać udział w imprezach na zasadach wzajemności po kosztach przewidywanych dla członków.
W roku 1922 zakończyła się działalność AKT. Liczył w tym czasie ok. 300 członków. Problemy finansowe związane z szalejącą inflacją, brak indywidualności mogącej nadawać ton działalności czy rozwój Oddziału Lwowskiego PTT, gdzie powołano Koło Akademickie spowodowały zanik ziałalności.
opr. Jerzy Kapłon
1. M. Orłowicz Polskie towarzystwa turystyczno – krajoznawcze "Orli Lot". R-2 1921 nr 3 s.44
2. Sprawozdanie AKT we Lwowie za rok 1909 Lwów 1910 str. 3
3. M. Orłowicz. Moje wspomnienia turystyczne Wrocław- Warszawa – Kraków 1970 str. 326
4. M. Orłowicz. Moje wspomnienia turystyczne Wrocław- Warszawa – Kraków 1970 str. 336
5. M. Orłowicz. Moje wspomnienia turystyczne Wrocław- Warszawa – Kraków 1970 str. 457
6. M. Orłowicz. Moje wspomnienia turystyczne Wrocław- Warszawa – Kraków 1970 str. 532
7. III Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie za rok 1907/1908 Lwów 1908 str. 29-31
8. IV Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie za rok 1909 Lwów 1910 str. 6
9. IV Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie za rok 1909 Lwów 1910 str. 17
11. IV Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie za rok 1909 Lwów 1910 str. 2
12. V Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie s. 16
13. S. Koniec bojkotu szkolnego w Królestwie. "Świat", R. 6 1911 nr 27
14. VI Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie za rok 1911 Lwów 1912 str. 9
15. VII Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie za rok 1912 Lwów 1913 str. 10
16. VII Sprawozdanie roczne AKT we Lwowie za rok 1912 Lwów 1913 str. 19
17. "Pamiętnik Towarzystwa Tatrzańskiego" rok 1913 tom XXXIV Kraków 1913 str. 30
COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
31-010 Kraków,
ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl
31-010 Kraków,
ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl
Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
31-010 Kraków, ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl
31-010 Kraków, ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl
NeoServer > ©2004 - <