Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK

Vademecum Górskie COTG PTTK

>> Regulamin << >> Jak zostać współautorem Vademecum <<

Treść hasła:

lub wybierz interesujacą cię literę

Komańcza - wieś:

Komańcza

Przywilej lokacyjny na prawie wołoskim dla wsi Komańcza został wydany 15 września 1512. Otrzymał go Iwanko, krajnik szczawieński. Na lokację przeznaczony został duży obszar, na którym oprócz Komańczy powstały jeszcze wsie Dołżyca, Czystohorb, Jawornik i Prełuki. Według przywileju wieś miała się nazywać Krzemienna, lecz przyjęła nazwę pochodzącą od potoku Komańcza.

Lustracja królewszczyzn z 1565 r. stwierdza w Komańczy 21 rodzin. W 1657 r., po najeździe Jerzego Rakoczego żyło tutaj zaledwie kilka rodzin. Miejscowość przeżyła w 1686 r napad węgierskich rozbójników, którzy wyrządzili wielkie szkody.

Potomkowie kniazia Komańczy, Kumanieccy, którzy prawdopodobnie za zasługi wojenne zostali uszlachceni i przyjęci do herbu Leliwa wznieśli tutaj drewniany dwór, który został zniszczony w 1945 roku. Do rozwoju miejscowości przyczyniła się budowa linii kolejowej Przemyśl – Budapeszt przez Przełęcz Łupkowską (ukończono ją w 1872 r.).

W roku 1918 na fali budzącej się świadomości narodowej w okolicach Komańczy powstała tzw. republika komańczańska – ruch dążący do połączenia z walczącą o niepodległość Ukrainą. W wyniku interwencj wojska polskiego oraz polskich ochotników została ona zlikwidowana.

W latach międzywojennych wieś zamieszkiwali Ukrańcy (Łemkowie) Polacy oraz grupa Cyganów trudniących się kowalstwem i muzykowaniem.Okres tuż po II wojnie światowej to czas walk z Ukraińską Powstańczą Armią, który zakończył się akcją „Wisła” i wysiedleniem ludności łemkowskiej na Ukrainę, bądź na Ziemie Odzyskane. Losu tego uniknęły łemkowskie rodziny kolejarzy i leśników, jako niezbędnych fachowców.

Najcennejszym zabytkiem Komańczy jest greckokatolicka cerkiew parafialna p.w. Opieki Matki Bożej (obecnie prawosławna), zbudowana w 1802 r. We wnętrzu zawiera ikonotas z 1832 r. przeniesiony ze wsi Wołosianka. Znajdująca się w nim ikona Matki Boskiej z Dzieciątkiem została skradziona w 1991 r. Nowa cerkiew greckokatolicka p.w. Opieki Bogurodzicy została oddana do użytku wiernych w 1988 r. (przez ponad dwadzieścia lat nabożeństwa greckokatolickie odprawiano gościnnie w w kościele katolickim). W cerkwi znajduje się małe muzeum życia codziennego Łemków. Drewniany kościół p.w. św. Józefa wzniesiono w latach 1949–50 obok stacji kolejowej.

W okresie międzywojennym Komańcza zaczęła się rozwijać jako miejscowość letniskowa, powstało Letnisko Komańcza gdzie zbudowano kilka drewnianych pensjonatów. Do dziś przetrwały dwa – w jednym mieści się schronisko PTTK, a w drugim klasztor ss. Nazaretanek.

W tym właśnie klasztorze w latach 1955–1956 był internowany przez komunistyczne władze prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński. Przy klasztorze mieści się małe muzeum poświęcone kardynałowi, i jego pomnik dłuta prof. Andrzeja Kossa.

Komańczy, z tytułu występujących tutaj siarczkowych wód mineralnych i korzystnego mikroklimatu, w roku 1974 przyznano status uzdrowiska.

opr. Roman Zadora

Wykorzystane źródła:

Bieszczady. Przewodnik, Pruszków 2001

A. Fastnacht – Osadnictwo ziemi sanockiej w latach 1340–1650, Wrocław 1962

Materiały Spółki i dzierżawcy schroniska

M. i A. Michniewscy, M. Duda – Cerkwie drewniane Karpat Polskich, Pruszków 2003

E. Moskała – Schroniska PTTK w Karpatach Polskich, Warszawa – Kraków 1980

Strona internetowa Bieszczadowy serwis http://republika.pl/bieszczady2/

COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.

Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
31-010 Kraków,
ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl

Katalog Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK