Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK

Vademecum Górskie COTG PTTK

>> Regulamin << >> Jak zostać współautorem Vademecum <<

Treść hasła:

lub wybierz interesujacą cię literę

Sosnowski Kazimierz:

SOSNOWSKI Kazimierz Ignacy

(1875-1954)

polonista, pedagog, krajoznawca

Urodził się 15 września 1875 r. w Niepołomicach. Był synem Franciszka i Agaty Sosnowskich, przyrodnim bratem Ludwika Solskiego. Był dwukrotnie żonaty: z Karoliną Kącką, a po jej śmierci z Marią Mazur. Miał troje dzieci z pierwszego małżeństwa: córki Irenę i Lidię oraz syna Jana. Zmarł 15 grudnia 1954 r. w Krakowie. Pochowany został na cmentarzu Salwatorskim.

Uczęszczał do szkoły ludowej w Niepołomicach, gimnazjum w Bochni, a następnie do Gimnazjum św. Jacka w Krakowie, gdzie w 1896 r. złożył egzamin dojrzałości. W tym samym roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. Był uczniem Stanisława Tarnowskiego. Jego praca dyplomowa o poetach krakowskich z okresu Wolnego Miasta Krakowa została wydana w 1901 r. jako 20-sty tom Biblioteki Krakowskiej. W trakcie studiów uczestniczył w kursie gimnastycznym dla kandydatów na nauczycieli gimnastyki w szkołach średnich (zakończonym egzaminem państwowym). W swojej pracy pedagogicznej starał się harmonijnie łączyć rozwój intelektualny z rozwojem fizycznym młodzieży. Prowadził liczne wycieczki krajoznawczo-turystyczne. Przed I wojną światową kierował ćwiczeniami gimnastycznymi i wojskowymi młodzieży żeńskiej i męskiej.

Mianowany początkowo zastępcą nauczyciela w I Gimnazjum im. Jana Długosza w Nowym Sączu, po kilku dniach został przeniesiony do III Gimnazjum im. Jana Sobieskiego w Krakowie. W 1903 r. zdał egzamin państwowy na nauczyciela gimnazjalnego języka polskiego jako przedmiotu głównego oraz języków klasycznych jako przedmiotu pobocznego. Do I Gimnazjum w Nowym Sączu powrócił w 1904 r. jako nauczyciel rzeczywisty, od 1907 r. z tytułem profesora szkół średnich nadanym mu przez Radę Szkolną Krajową we Lwowie. Dalszą działalność pedagogiczną kontynuował od 1908 r. w Wyższej Szkole Handlowej (późniejsze nazwy: Akademia Handlowa i Szkoła Ekonomiczno-Handlowa) w Krakowie jako nauczyciel języka polskiego. Podczas I wojny światowej, w latach 1914-1915, uczył języka polskiego i łaciny na kursach polskich w Salzburgu. W okresie powojennym ponownie nauczał języka polskiego w Szkole Ekonomiczno-Handlowej i w Żeńskiej Szkole Ekonomiczno-Handlowej. W r. 1937 przeszedł na emeryturę. Podczas II wojny światowej przebywał w Żydowie (pow. proszowicki), gdzie uczestniczył w tajnym nauczaniu, zaś po jej zakończeniu do 1951 r. nauczał języka polskiego w Technikum Handlowym.

Pierwszy przewodnik po Beskidzie Zachodnim wyd. w 1914 r.

Mieszkając i pracując w Nowym Sączu Sosnowski zaangażował się w działalność turystyczną i krajoznawczą. Współorganizował Towarzystwo Turystyczne „Beskid”. Uczestniczył w jego pierwszym walnym zjeździe (25 maja 1906) i został wybrany sekretarzem zarządu. Był jednym z bardziej aktywnych działaczy Towarzystwa, także po jego przekształceniu w lutym 1907 r. w Oddział „Beskid” Towarzystwa Tatrzańskiego. Po przeniesieniu do Krakowa w 1908 r. kontynuował działalność w Oddziale „Beskid”, równocześnie włączając się w prace naczelnych władz TT, mających siedzibę w Krakowie. W kwietniu 1923 r. został wybrany członkiem zarządu Oddziału PTT w Krakowie. Na forum Zarządu Głównego PTT dbał także o interesy Oddziału „Beskid” jako przewodniczący Międzyoddziałowej Komisji Zachodniobeskidzkiej. Zainicjował również utworzenie Oddziału „Gorce” Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (1920). W okresie po II wojnie światowej ponownie został wybrany członkiem Zarządu Głównego PTT. Działał również w Oddziale Krakowskim Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Po dokonanym połączeniu PTT i PTK w 1950 r. został członkiem Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego.

W uznaniu zasług dla rozwoju turystyki górskiej w Beskidach Zachodnich oraz współtworzenia PTT wybrany został Sosnowski na członka honorowego Oddziału PTT „Beskid Śląski” w Cieszynie (1930), a następnie członka honorowego PTT (1933). W 1955 r. Walny Zjazd PTTK nadał mu pośmiertnie Złotą Honorową Odznakę PTTK.

Był jednym z pierwszych znakarzy szlaków w Beskidach. Zaprojektował i nadzorował realizację Głównego Szlaku Beskidzkiego prowadzącego z Ustronia do Krynicy (nazwanego później jego imieniem). Również Mały Szlak Beskidzki ze Straconki na Luboń Wielki również został zrealizowany wg jego pomysłu. Wystąpił także z pomysłem Głównego Szlaku Podkarpackiego z Ciężkowic do Bielska. Z inicjatywy Sosnowskiego wybudowano schroniska górskie na Jaworzynie Krynickiej, Turbaczu i Przehybie (po raz pierwszy pomysł wybudowania tam schroniska wysunął już w 1906 r.). Propagował ideę ochrony przyrody oraz utworzenia parków narodowych w Tatrach, Pieninach i na Babiej Górze.

Pierwszy Przewodnik po Beskidzie Zachodnim od Krynicy po Wisłę łącznie z Pieninami i terenami narciarskimi wydał Sosnowski w Krakowie w 1914 r. Jego późniejsze trzy wydania, znacznie rozszerzone ukazały się w latach 1926, 1930 i 1948. W „Biblioteczce Geograficznej Orbisu” opublikował natomiast popularną monografię turystyczno-krajoznawczą Beskidy Zachodnie (Kr. 1924). Swoje zainteresowania turystyczne i krajoznawcze skierował Sosnowski także ku ziemi krakowskiej, czego efektem było wydanie w latach 1947-1948 dwutomowego przewodnika Ziemia Krakowska oraz współautorstwo przewodników Wycieczki z Nowej Huty (Kr. 1954) i Dolina Prądnika (W. 1954). Przypomniał także pomysł Stanisława Leszczyckiego wytyczenia szlaku wiodącego przez Jurę. Doprowadził do jego realizacji, nazywając go Szlakiem Orlich Gniazd.

Liczne artykuły turystyczno-krajoznawcze Sosnowskiego ukazywały się na łamach „Pamiętnika Towarzystwa Tatrzańskiego” (w latach 1914-1919 był członkiem zespołu redagującego), „Wierchów”, „Ziemi”, „Orlego Lotu” i „Ochrony Przyrody”. Część jego publicystyki również o tematyce społecznej drukowana była w prasie codziennej m.in. „Ilustrowanym Kurierze Codziennym”. Osobno wydane zostały wspomnienia zatytułowane Garść wrażeń z Bułgarii (Kat. 1938) oraz Z włóczęgi po Alpach (Kat. 1939).

Po I wojnie światowej, w okresie kształtowania granic II Rzeczypospolitej, brał udział w pracach plebiscytowych Głównego Komitetu Plebiscytowego Spisko-Orawskiego w Nowym Targu (kwiecień – październik 1920) oraz Komisji Propagandy w Głównym Komisariacie Plebiscytowym w Bytomiu (od jesieni 1920). Działalność polityczną i wydawniczą (broszury, odezwy, ulotki dla ludności) łączył z popularyzacją wiedzy o spornych regionach, publikując artykuły w „Orlim Locie”, „Ziemi”.

Sosnowski był odznaczony Krzyżem Kawalerskim Polonia Restituta (1934) i Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (1948). Jego imieniem nazwano schroniska górskie na Przehybie (1938), na Hali Krupowej (1955) oraz Dom Turysty PTTK Krakowie, w którym znajduje się także ośrodek muzealny KTG ZG PTTK zwany Gabinetem K. Sosnowskiego, gromadzący pamiątki i dokumenty po tym wybitnym krajoznawcy.

O życiu i działalności Kazimierza Sosnowskiego w dziedzinie krajoznawstwa i turystyki została napisana praca magisterska, autorstwa Teresy Urygi, obroniona w 1986 r. na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie.

opr. Katarzyna Zwiercan

COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.

Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
31-010 Kraków,
ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl

Katalog Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK