Vademecum Górskie COTG PTTK

ZARYS DZIEJÓW ODDZIAŁU PTT W BOCHNI

Odzyskanie przez Polskę niepodległości po wielu latach niewoli było zbyt ważnym wydarzeniem, aby nie odbiło się ono w znaczący sposób na działalności Towarzystwa Tatrzańskiego, którego działacze, pracując na rzecz ochrony przyrody i popularyzacji turystyki, dawali wyraz nie tylko swojemu społecznemu, ale i patriotycznemu zaangażowaniu. Powiew swobody spowodował zmianę mentalności społeczeństwa, co m. in. zaowocowało reorganizacją wielu wcześniej funkcjonujących skostniałych struktur społecznych. Dotyczyło to także Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, któremu w oficjalnej nazwie dopiero co dodano przymiotnik „Polskie”. Reorganizacja Towarzystwa polegała głównie na takich przemianach statutowych, które ułatwiały powstawanie samodzielnych struktur terenowych – oddziałów. Liczono, że usamodzielnione oddziały rozpoczną intensywną działalność mającą na celu zagospodarowanie rozległych obszarów górskich w celu aktywizacji ruchu turystycznego.

Oddziały terenowe co prawda funkcjonowały już przed I wojną światową – dawał im taką możliwość statut zatwierdzony przez c.k. namiestnictwo we Lwowie 8 października 1874 roku (pierwszy oddział TT powstał w 1876 r. w Stanisławowie, drugi w tymże samym roku w Kołomyi, trzeci we Lwowie w 1883 r., czwarty w Szczawnicy w 1893, piąty w roku 1905 w Żywcu, szósty w 1907 r. w Nowym Sączu), ale poza nielicznymi wyjątkami były to struktury słabe, często przerywające swoją działalność. Widząc tę słabość, szereg światłych członków Towarzystwa (Roman Kordys, Jerzy Maślanka, Michał Koy) proponowało wzmocnienie roli jego jednostek terenowych. Towarzystwem właściwie zarządzała, oparta na działaczach krakowskich centrala (tzw. Wydział) z siedzibą w Krakowie. Uchwalony 19 czerwca 1911 r. statut powierzał gospodarkę w terenie właśnie jednostkom samodzielnym, związanym z centralą poprzez walne zgromadzenie. Jednakże dopiero 10 grudnia 1922 r. nadzwyczajny walny zjazd PTT, na wniosek Oddziału Lwowskiego, dokonał najdalej idących zmian umacniających rolę oddziałów terenowych Towarzystwa. W trakcie tego zjazdu uchwalono także wzorcowy statut oddziału PTT, na którego podstawie w niedalekiej przyszłości powstał statut oddziału w Tarnowie. Następnym statutem, jeszcze bardziej decentralizującym władzę centrali Towarzystwa, był uchwalony w odpowiedzi na zmianę ustawy o stowarzyszeniach (1932 r) statut z 1935 roku. Wyraźnie stwierdzono tu o samodzielności statutowej oddziałów posiadających niezależną od Towarzystwa jako całości osobowość prawną¹.

W wyniku opisywanych przemian w okresie od 1918 do 1924 roku powstało 12 oddziałów PTT, w tym m. in. (w 1924 r.) Oddział PTT w Tarnowie. O powołanie tam samodzielnego oddziału zabiegać zaczął wybitny działacz PTT, ksiądz Walenty Gadowski, który był delegatem terenowym Towarzystwa w Tarnowie. W zbiorach Centralnego Archiwum Turystyki Górskiej PTTK Krakowie znajdujemy jego korespondencję z 22 marca 1923 r., w której określa on zapotrzebowanie na nowe legitymacje członkowskie w 1924 r. na 50 sztuk. Oddział Tarnowski PTT zawiązał się w dniu 8 maja 1924 r.² Statut Oddziału, przyjęty bez zasadniczych zmian w stosunku do statutu ramowego, został zatwierdzony przez Zarząd Główny PTT 14 czerwca 1924 r. Oddział został zarejestrowany przez Urząd Wojewódzki w Krakowie reskryptem L. 9040/pr/24 z dnia 16 lipca 1924. Wśród działaczy Oddziału Tarnowskiego byli także działacze z Bochni. To właśnie ich aktywność spowodowała, że w niedługim czasie, bo już w 1928 r. powstał osobny Oddział PTT w Bochni. Rozpoczął w nim działalność ks. Walenty Gadowski, osłabiając kadrowo Oddział Tarnowski. W Centralnym Archiwum Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie znajduje się pierwsze wystąpienie założycieli bocheńskiego oddziału do Zarządu Głównego PTT z prośbą o przysłanie statutu Towarzystwa i wzorcowego statutu oddziału PTT, informujące jednocześnie o spotkaniu założycielskim nowego oddziału, które odbyło się 29 stycznia 1928 r. Wzięło w nim udział 36 członków PTT zamieszkałych w Bochni. Na tym spotkaniu podjęto uchwałę o założeniu nowego Oddziału PTT. Jednocześnie przyjęto bez żadnych zmian statut wzorcowy. Statut ten został przyjęty przez Urząd Wojewódzki w Krakowie reskryptem z dnia 3 kwietnia 1928 r.. B.P. 2000/1/28³.

Pismo informujące o założeniu oddziału podpisali: ks. Walenty Gadowski oraz prof. Bronisław Nowak, których należy uznać za głównych animatorów powstania oddziału, choć na czele powołanego komitetu organizacyjnego stanął Robert Han, notariusz w Bochni⁴. W roku powstania Oddział liczył 37 członków. Taką liczbę znajdujemy w sprawozdaniu PTT za rok 1928⁵, choć w korespondencji, znajdującej się w zbiorach CATG, skierowanej do Zarządu Głównego PTT przez księdza Gadowskiego jako prezesa i Aleksandra Piątkowskiego, datowanej 8 czerwca 1928 r. mamy informację o 51 członkach Oddziału, a także potwierdzenie dokonania przelewu na konto bankowe Zarządu Głównego opłaty za wpisowe od 47 członków. W kolejnym piśmie (z dnia 1 października 1928 r.) zawarto informację o powiększeniu ilości członków do liczby 52 oraz podano imienną listę tych członków, wraz z adresami⁶.

W dniu 25 marca 1928 r., na zebraniu Komisji Zachodniobeskidzkiej, pod przewodnictwem Kazimierza Sosnowskiego, które odbyło się w Rabce, przydzielono bocheńskiemu Oddziałowi PTT zakres pracy. Otrzymał on teren ograniczony linią biegnącą od Bochni wzdłuż Raby aż do potoku Stradomka, następnie tym potokiem w góry na południe, stąd między Śnieżnicą a Lubogoszczem do Kasiny Wielkiej, stąd wzdłuż linii kolejowej do Mszany Dolnej, potokiem Mszanka do przełęczy Przysłop i biegiem potoku Rzeki do wsi Kamienica, dalej na północ drogą przez Zalesie do Tymbarku i biegiem Łososiny do Dunajca oraz drogą przez Tymową do Brzeska⁷. Ustalono wówczas również zakres prac do realizacji w 1928 r. Oddział w Bochni miał wyznakować szlaki: z Dobrej na Mogielicę, Śnieżnicę, Ćwilin i Łopień, szlak z Tymbarku przez Łopień i Mogielicę oraz szlak: Jasień – Kudłoń – Turbacz, w kolorze żółtym⁸.

W dniu 8 maja 1928 r. ks. Gadowski poinformował Zarząd Główny PTT o odbytym 25 kwietnia tegoż roku walnym zgromadzeniu Oddziału, w wyniku którego powołano zarząd w następującym składzie: prezes – ks. Walenty Gadowski, wiceprezes – Robert Han, sekretarz – Bronisław Nowak, skarbnik – Aleksander Piątkowski, oraz pięciu członków⁹.

Prace, wykonane przez Oddział w roku 1928, przekroczyły nieco wyznaczony powyżej zakres. W dniach od 5 do 14 lipca owego roku ks. Gadowski wyznakował, wraz z prof. Stanisławem Fischerem i prof. Piotrem Galasem, ścieżki: z Dobrej i z Jurkowa na Łopień, Mogielicę, Krzysztonów, Jasień, Myszycę do przełęczy Przysłop znakami w kolorze niebiesko-białym, z tym, że od kościoła z Jurkowa na Mogielicę w kolorze żółto-białym, od tartaku w Półrzeczkach wzdłuż potoku na przełęcz pod Kopą – w kolorze czerwono-białym, z Jurkowa na Ćwilin z zejściem na granicę między Kasiną i Gruszowcem i stąd na szczyt Śnieżnicy – w kolorze czerwono-białym.

Nieco później, w dniach od 16 do 20 lipca 1928 r. ks. Walenty Gadowski, Stanisław Czyżewicz i Budzioch wyznakowali ścieżkę na terenie przekazanym przez Oddział w Nowym Sączu, na trasie z Limanowej przez Łysą Górę na Sałasz w kolorze czerwono-białym, z Młynnego (na trasie Głównego Szlaku Beskidzkiego) przez Dzielec na Sałasz – w kolorze niebiesko-białym, dalej grzbietem na szczyt góry Jaworz – w kolorze niebiesko-białym i w tym samym kolorze na szczyt góry Chełm, z zejściem przez wieś Kłodne do stacji kolejowej w Męcinie – w kolorze czerwono-białym.

W sierpniu Stanisław Czyżewicz wyznakował szlaki z Nowego Rybia przez stok Pasierbickiej Góry na szczyt Kamionnej z zejściem do gościńca na przełęczy Widomej – w kolorze czerwono-białym, od gościńca z Muchówki gościńcem Lipnickim na gościniec rajbrocki na Kamień Brodzińskiego – w kolorze czerwono-białym. W tym samym czasie ks. Gadowski wraz ze Stanisławem Czyżewiczem i Stanisławem Fischerem wykonali znakowanie od szkoły w Połomie Dużym, przy gościńcu łączącym Wiśnicz Nowy z Żegociną, do Kamienia w Bukowcu, skąd do Leksandrowej (koło szkoły) i dalej do gościńca lipnickiego – w kolorze niebiesko-białym; od zamku wiśnickiego starą drogą przez Kopaliny, Grabinę, Kurów do Bochni¹⁰.

W 1929 roku Oddział posiadał już 49 członków i zarządzał siecią szlaków turystycznych o długości 70 km, nie licząc wyznakowanych w roku 1929. W tymże roku Oddział osiągnął dochód w wysokości 834,82 zł, w tym 150 zł stanowiła subwencja od Zarządu Głównego. W kosztach, wynoszących 670,44 zł, zwraca uwagę na niski poziom wydatków administracyjnych – 14,70 zł¹¹.. Skład zarządu Oddziału przedstawiał się następująco: prezes – ks. Walenty Gadowski, wiceprezes – Robert Han, członkowie – Bronisław Nowak (pełniący funkcję sekretarza), Aleksander Piątkowski (pełniący funkcję skarbnika), Stanisław Czyżewicz, Piotr Galas, Stanisław Fischer, Maria Pachkowa, Bronisław Tylka. W roku 1929 wykonano ponownie oznakowanie kolorem żółtym szlaku na Śnieżnicę od stacji w Kasinie na szczyt i dalej do granicy pomiędzy Dobrą a Gruszowcem; na Mogielicę od kościoła w Jurkowie przez Chyszówki – w kolorze żółtym; wariant Głównego Szlaku od Przysłopu przez Myszycę, Jasień, Skalne, Krzysztonów, Mogielicę, Łopień do Dobrej – oznaczony barwą niebieską; z  Łososiny do Nowego Rybia i na Rozdziele – znaki czerwone; z Bochni przez Kurów do zamku wiśnickiego – w kolorze niebieskim; z Muchówki na Kamień Brodzińskiego – w kolorze czerwonym; od Młynnego przez Dzielec, Sałasz, Jaworz, Chełm, Kłodne do stacji w Męcinie – w kolorze niebieskim. Wyznakowane także nowe szlaki: na Mogielicę przez Potasznię – w kolorze czerwonym, z Łopienia do Dobrej – w kolorze niebieskim, z Łososiny od stacji na Kamionną – w kolorze zielonym, z Kamionnej do Żegociny – w kolorze żółtym. Prace na nowych szlakach wykonał ks. Gadowski. Koszt prac znakarskich wyniósł 263,24 zł.

Oddział rozpoczął także działalność związaną z ochroną przyrody, wystąpił mianowicie do starostwa o objęcie ochroną prawną Kamieni Brodzińskiego¹².

Brak dużej ilości członków był przedmiotem stałej troski zarządu Oddziału. Prócz akcji promujących własną działalność, celem pozyskania nowych członków, starano się o rozwiązania organizacyjne polegające na wprowadzeniu w całym PTT rejonizacji, w wyniku której na przydzielonym obszarze działania dany oddział Towarzystwa automatycznie przejmowałby członków innych oddziałów zamieszkałych na tym terenie. Z taką propozycją zwrócili się do Zarządu Głównego 8 marca 1929 r. ks. Gadowski oraz 21 marca tegoż roku sekretarz zarządu Oddziału Bronisław Nowak¹³.

Podczas jednego z posiedzeń Międzyoddziałowej Komisji Zachodniobeskidzkiej I, które odbyło się 6 kwietnia 1930 r. w Tarnowie, w siedzibie tamtejszej rady powiatowej, prof. Kazimierz Sosnowski zwrócił uwagę na fakt, iż oddziały PTT nadal nie przestrzegają w pełni obowiązującej instrukcji znakowania, zmieniając kolory szlaków lub umieszczając je niezgodnie z instrukcją, co powoduje, że przebieg i kolorystyka szlaków nie zgadzają się z treścią map i przewodników. W trakcie omawiania instrukcji znakowania i jej stosowania prof. Galas zarzucił Oddziałowi Rabczańskiemu, że wyznakował ścieżkę na Turbacz żółtym kolorem, podczas gdy Oddział Bocheński znakował ją dotychczas niebieskim. Jak się okazało, to właśnie żółty był kolorem właściwym, od dawna przygotowanym dla szlaku Nowy Targ – Turbacz – Tymbark. Na tej konferencji prof. Galas zwrócił się do Zarządu Głównego PTT o wszczęcie postępowania mającego na celu ochronę kamiennych „grzybów” koło Leksandrowej, na południe od Wiśnicza, i Kamienia Brodzińskiego pod Rajbrotem¹⁴.

W dniu 21 grudnia 1930 r. na kolejnym spotkaniu Komisji Zachodniobeskidzkiej Oddział w Bochni reprezentowali: Piotr Galas i Bronisław Nowak. Ustalono wówczas ostateczną treść instrukcji znakowania¹⁵.

Rok 1930 Oddział kończył z liczbą 48 członków, a co ciekawe, adresem Oddziału było miejsce pracy Piotra Galasa – gimnazjum przy ulicy Gołębiej. Działacze Oddziału zrealizowali 3 interesujące wycieczki: do Kamieni Brodzińskiego i na Kamionną, do ruin zamku w Wieruszycach, kamienia Grzyba w Biegoszówce, do klasztoru w Szczyrzycu i na Grodzisko. W tymże roku Piotr Galas zmienił kolor szlaku z Łopienia na Mogielicę i Przysłopek o długości 7 km – z niebieskiego na żółty, a Bronisław Nowak wyznakował nowy szlak z Tymbarku na Łopień – w kolorze żółtym i o długości 7 km.

W roku 1930 walne zgromadzenie Oddziału w Bochni odbyło się 26 stycznia¹⁶. Zmienił się skład zarządu: prezesem został wybrany Piotr Galas, wiceprezesem Maria Paschkowa, sekretarzem Bronisław Nowak, skarbnikiem Aleksander Piątkowski, członkami: Stanisław Czyżewicz, Stanisław Fiszer, Robert Han, Bronisław Tylka, Józef Urbanek, zastępcami członków zostali: Karol Dziurzycki, Władysław Janik, Feliks Pilarz. W roku sprawozdawczym odbyło się jedno walne zgromadzenie i 3 posiedzenia zarządu. W ramach prac oddziału B. Nowak sporządził mapę terenu działalności Oddziału w skali 1:100 000, którą zamierzano ulokować na stacji kolejowej w Bochni¹⁷.

W 1931 r. Oddział przemalował szlak na trasie Tymbark – Nowy Targ na kolor żółty na odcinku od Przysłopka pod Mogielicą aż do Przysłopu w Lubomierzu, na styk prac znakarskich z oddziałem rabczańskim, oraz przemalował znaki żółte na czerwone na odcinku z Kasiny Wielkiej przez Śnieżnicę, Ćwilin, Jurków na Mogielicę, o długości 20 km. Prace te wykonali P. Galas i A. Piątkowski. Ciekawostką było, że – zamiast zwyczajowych tablic z oznaczeniami i drogowskazów – w najtrudniejszych orientacyjnie miejscach na szlaku. napisy orientacyjne wykonano czarnym lakierem na białym tle na drzewach W roku 1931 zarząd Oddziału pracował w składzie: Piotr Galas – prezes, Maria Paschkowa – wiceprezes, Bronisław Nowak – sekretarz (do 30 czerwca 1931 r. – po tej dacie funkcję sekretarza objął Józef Smoliński ze względu na przeniesienie Bronisława Nowaka do Żywca, gdzie objął on posadę dyrektora gimnazjum), Aleksander Piątkowski – skarbnik, oraz członkowie: Stanisław Czyżewicz, Stanisław Fischer, Robert Han, Bronisław Tylka, Józef Urbanek. Funkcję zastępcy członka zarządu objęli: Karol Dziurzycki, Władysław Janik, Feliks Pilarz.

Oddział w owym roku liczył 55 członków (wg innych źródeł 63¹⁸) i osiągnął 1 108,92 zł dochodu, z czego 203, 41 zł wyniosły koszty administracyjne, 92 zł przeznaczono na prace znakarskie. Urządzono jedną wycieczkę krajoznawczą do Niepołomic. W czerwcu 1931 r. na dworcu w Bochni zawieszono wykonaną w poprzednim roku mapę. Nadal przedmiotem troski zarządu Oddziału była ochrona Kamieni Brodzińskiego. Podjęto kolejną interwencję u starosty bocheńskiego, Ludwika Freindla. Oddział wsparł Muzeum Tatrzańskie kwotą 25 zł¹⁹. Dostrzegając zarówno trudną sytuację finansową, jak i duży zakres pracy społecznej wkładanej przez członków Oddziału, na walnym zjeździe PTT 10 maja 1931 roku – na wniosek II Podkomisji Zachodniobeskidzkiej, zajmującej się kreowaniem prac związanych z zagospodarowaniem gór w Beskidach Zachodnich – postanowiono, tytułem wsparcia dla Oddziału, obniżyć z 8 zł do 3 zł składkę członkowską pozyskiwaną od członków Oddziału, dotychczas odprowadzaną w wysokości 8 zł do Zarządu Głównego²⁰.

W 1932 r. Oddział Bocheński wykonał w ramach prac znakarskich szlak z Tymbarku na Mogielicę przez Czarną Rzekę, o długości 10 km w kolorze zielonym, oraz odnowił szlak Dobra – Łopień, w kolorze żółtym o długości 3 km²¹. W 1932 r. walne zgromadzenie Oddziału odbyło się 21 marca w obecności 22 członków. Prezesem ponownie został Piotr Galas, wiceprezesem Maria Paschkowa, sekretarzem Józef Smoliński, skarbnikiem Aleksander Piątkowski. Prócz nich w skład zarządu weszli: Stanisław Czyżewicz, Stanisław Fischer, Robert Han, Bronisław Tylka, Józef Urbanek. Na stanowisku sekretarza nastąpiła niebawem zmiana, bowiem po wyjeździe z Bochni Józefa Smolińskiego jego funkcję przejął Józef Urbanek. Zarząd odbył 5 posiedzeń. Do władz Oddziału należała komisja rwizyjna, w której skład weszli: ks. Andrzej Biliński jako przewodniczący oraz Franciszek Budzioch i Michalina Galasowa. Sąd koleżeński tworzyli ks. Władysław Kuc, Zofia Szymanowiczowa i F. Tyczka. Oddział liczył 54 członków. Utworzono sekcję etnograficzno-zabytkową, do której weszło 6 członków, a na czele której stanął Stanisław Fischer.

W owym roku zarząd Oddziału zorganizował wycieczkę do Łapczycy. Wzięło w niej udział 14 osób. Oprowadzał i referat o dziejach Łapczycy wygłosił S. Fischer. Urządzono również prelekcję na temat Spisza, wygłoszoną przez Marię Paschkową, ilustrowaną przeźroczami, w której uczestniczyło 17 osób²².

Na konferencji w sprawach turystyki, w dniu 29 czerwca 1933 r. w Państwowym Urzędzie WF i PW, w Warszawie, ustalono m.in. nowy teren działalności Oddziału, ograniczony: od północy – szosą z rozstaju dróg w Dąbiu przez Kępanów – Łapanów – Muchówkę – Lipnicę Murowaną do rozstaju dróg w Jurkowie; od zachodu – od rozstaju dróg w Dąbiu na drodze z Dobczyc przez Czasław do Łapanowa, drogą przez Szczyrzyc i Skrzydlną do linii kolejowej Chabówka – Nowy Sącz, trasą tej linii do Mszany Dolnej przez Kasinę Wielką, skąd doliną Mszanki przez Mszanę Górną i Lubomierz do przeęczy Rzeki; od południa – od przełęczy Rzeki do środka wsi Kamienica, skąd na północ drogą przez Słopnice do Zamieścia pod Tymbarkiem, skąd drogą do Limanowej i dalej przez Pisarzową do Marcinkowic nad Dunajcem; od wschodu – wzdłuż Dunajca na północ do Jurkowa²³. Ostatecznie podział obszarów odpowiedzialności za turystyczne zagospodarowanie gór ustalono w dniu 10 lipca 1933 r. w trakcie spotkania w Nowym Sączu II Podkomisji Zachodniobeskidzkiej, na którym Oddział w Bochni reprezentował Piotr Galas. Na tymże spotkaniu ustalono, aby szlak żółty z Mogielicy do Tymbarku przełożyć wzdłuż potoku Czarna Rzeka i stokami Łopienia, a szlak z Mogielicy przez Łopień do Dobrej przeznakować na kolor zielony²⁴.

W 1933 r. walne zgromadzenie Oddziału odbyło się 14 marca z udziałem 17 członków. Prezesem ponownie został Piotr Galas, wiceprezesem Maria Paschkowa, sekretarzem Józef Urbanek, skarbnikiem Aleksander Piątkowski. Prócz nich w skład zarządu weszli: Stanisław Czyżewicz, Stanisław Fischer, Robert Han, Bronisław Tylka. W skład komisji rewizyjnej weszli: ks. Stanisław Bączewski jako przewodniczący oraz Franciszek Budzioch i Aleksandra Hantschlówna [??? – zob. niżej], w skład sądu koleżeńskiego: Zofia Szymanowiczowa i Franciszek Tyczka. Oddział miał 60 członków i urządził dwie zbiorowe wycieczki, w tym jedną dwudniową na Babią Górę, z udziałem 10 osób. Dodatkowo urządzono odczyt pt. Wycieczka na Wezuwiusz, wygłoszony przez P. Galasa. Oddział wziął udział w subskrypcji pożyczki narodowej²⁵.

W roku 1934 Oddział liczył zaledwie 34 członków. Walne zgromadzenie odbyło się 14 kwietnia. Prezesem ponownie został Piotr Galas, wiceprezesem Maria Paschkowa, sekretarzem Karol Dziurzycki, skarbnikiem Aleksander Piątkowski, członkami: Bronisław Tylka, Stanisław Czyżewicz, Stanisław Fischer. W skład komisji rewizyjnej weszli: Franciszek Tyczka i Olga [???? – zob. wyżej] Hantschlówna. Oddział urządził wycieczkę do Wiśnicza, gdzie zwiedzono zamek i kościół pokarmelitański (wówczas więzienie). Wzięły w niej udział 22 osoby. Odczyt o Wiśniczu wygłosił Stanisław Fischer. Wygłosił on też inny odczyt – w związku ze 100. rocznicą śmierci Kazimierza. Brodzińskiego – na posiedzeniu Wydziały Rady Powiatowej w Bochni. Na tymże posiedzeniu podjęto uchwałę o otoczeniu opieką Kamieni Brodzińskiego i wykupieniu parceli w Rajbrocie, na której ten pomnik przyrody nieożywionej się znajdował²⁶.

W dniu 25 czerwca 1934 r. na spotkaniu II Podkomisji Zachodniobeskidzkiej Oddział reprezentował A. Piątkowski. Podjęto wówczas decyzję o zleceniu Oddziałowi wyznakowania szlaku niebieskiego na trasie Mogielica – Szczawa²⁷.

25 maja następnego roku odbyło się kolejne walne zgromadzenie Oddziału. Prezesem wybrano ponownie Piotra Galasa, wiceprezesem Marię Paschkową, sekretarzem Karola Dziurzyckiego, a skarbnikiem Aleksandra Piątkowskiego. Komisję rewizyjną tworzyli: Zdzisław Zajączkowski, Bronisława Serafińska, Zofia Szymanowiczowa, a sąd honorowy: Franciszek Tyczka i Bronisław Tylka. Niestety, w 1935 r. Oddział liczył już zaledwie 27 członków.

W dniu 19 października 1935 reprezentanci Oddziału uczestniczyli w uroczystości złożenia urny z ziemią z Mogielicy (spod krzyża na granicy Chyszówek i Słopnic, wzniesionego w tym miejscu na pamiątkę pobytu tam marszałka Piłsudskiego) na Sowińcu w Krakowie, w czasie uroczystości związanych z oddaniem hołdu Marszałkowi. Złożone w pawilonie urny miały w przyszłości zostać umieszczone w planowanym na Oleandrach Muzeum Marszałka Józefa Piłsudskiego²⁸.

5 lipca 1936 roku w lokalu Centralnego Biura PTT w Krakowie odbyło się kolejne spotkanie Komisji Zachodniobeskidzkiej PTT. Obradom przewodniczył Feliks Rapf – wiceprzewodniczący Komisji i jednocześnie przedstawiciel Oddziału PTT w Nowym Sączu. W konferencji uczestniczyli m.in. Witold Mileski – sekretarz Komisji i dyrektor Centralnego Biura PTT, Walery Goetel – prezes ZG PTT, Władysław Krygowski – wiceprezes ZG PTT, Jan Alfred Szczepański – sekretarz generalny PTT, oraz przedstawiciele oddziałów, pośród których zabrakło tym razem przedstawiciela Oddziału Bocheńskiego PTT. Ustalono wówczas zakres robót dla poszczególnych oddziałów, m. in. dla Oddziału Bocheńskiego wyznaczono zadanie przemalowania w kolorze żółtym szlaku Wiśnicz – Rożnów, oraz przemalowania szlaku Mogielica –Kamienica, jako przedłużenia zielonego szlaku z Dobrej na Mogielicę i doprowadzenia go do Kamienia²⁹.

W dniu 17 maja 1936 r. walny zjazd Towarzystwa odbył się w Krakowie. Oddział Bocheński miał przyznany jeden mandat, ale jego przedstawiciel nie pojawił się na obradach. W sprawozdaniu za rok 1936 Oddział ujawnił 17 członków. Zanik aktywności Oddziału był coraz bardziej widoczny³⁰. Oddział praktycznie nie prowadził żadnej działalności, choć dokonał wyboru zarządu w składzie: Piotr Galas – prezes, Franciszek Tyczka – wiceprezes, Karol Dziurzyński – sekretarz, Aleksander Piątkowski – skarbnik, oraz członkowie: Stanisław Fischer i Bronisław Tylka. W skład komisji rewizyjnej weszli: Zdzisław Zajączkowski jako przewodniczący i Bronisława Serafińska. W sumie we władzach znalazło się 8 osób na 17 wykazanych członków Oddziału³¹. W sprawozdaniu z działalności, przekazanym do ZG PTT, podano także o współpracy z Wojskowym Instytutem Geograficznym przy tworzeniu map, polegającej na konsultacjach w zakresie zawartości treści turystycznej oraz nazewnictwa w powiatach bocheńskim, wielickim i limanowskim.

Podczas kolejnego walnego zjazdu PTT, zorganizowanego tym razem w Katowicach w dniu 9 maja 1937 r. również zabrakło reprezentanta Oddziału w Bochni. Oddział, aczkolwiek liczył już nieco więcej niż w poprzednim roku, bo 32 członków, nie prowadził już prac znakarskich, a jedynym znaczącym przejawem jego aktywności było rozpoczęcie prac mających na celu utworzenie rezerwatu przyrody.

W dniu 24 maja 1937 r. prezes zarządu Oddziału PTT w Tarnowie, składając informację o pracy II Podkomisji Zachodniobeskidzkiej, oświadczył, że otrzymał propozycję przejęcia Oddziału w Bochni, lecz już jako Koła PTT (miało się to stać po utworzeniu rezerwatu Kamienie Brodzińskiego) najpóźniej od 1 stycznia 1938 roku³². 27 listopada tegoż odbyło się w Nowym Sączu kolejne posiedzenie II Podkomisji Komisji Zachodniobeskidzkiej. Zebraniu przewodniczył Kazimierz Sosnowski, jednocześnie delegat Oddziału w Nowym Targu. Wziął w nim udział Piotr Galas, ale już jako przedstawiciel Koła PTT w Bochni, który w trakcie spotkania zaoferował wsparcie budowy schroniska Oddziału Nowosądeckiego na Przehybie kwotą w wysokości 100 zł. Komisja zwróciła się do Oddziału Tarnowskiego i Koła Bocheńskiego o wyznakowanie szlaku turystycznego z Wiśnicza do Tymbarku.

Wypada w tym miejscu zwrócić uwagę na pewną niezgodność czy niewłaściwość w stosowaniu nazwy Koło Bocheńskie PTT, które – jak wiemy – Oddział w Tarnowie powołał formalnie do życia dopiero 1 stycznia 1938 r., bo na tym samym posiedzeniu II Podkomisja dopiero zwróciła się do Zarządu Głównego PTT z propozycją likwidacji Oddziału w Bochni i utworzenia tam Koła³³. W rzeczywistości, w roku 1937 Oddział w Bochni prowadził jednak jeszcze swoją działalność. Rozpoczęto wówczas starania o wykup parceli o powierzchni 11 arów na terenie gmin Lipnica Wielka i Rajbrot celem utworzenia rezerwatu z Kamieniami Brodzińskiego. W tymże roku prezes zarządu przeprowadził korektę nazw miejscowości na mapie Wojskowego Instytutu Geograficznego w Warszawie, obejmującej obszar Bochni i okolic w podziałce 1:100 000. W dniu 11 grudnia 1937 r. odbyło się nadzwyczajne walne zgromadzenie członków Oddziału zwołane w celu sfinalizowania zakupu działki pod stworzenie rezerwatu oraz poświęcone kwestii likwidacji Oddziału i nadania mu statusu Koła Oddziału PTT w Tarnowie.

Likwidacja Oddziału w Bochni nastąpiła z dniem 1 stycznia 1938 roku³⁴. Mimo to w dokumentacji spotkania II Podkomisji Zachodniobeskidzkiej, które odbyło się 9 kwietnia 1938 r. w Tarnowie, ponownie pojawia się określenie „Oddział PTT w Bochni”. Prócz dyskusji na temat konieczności odnowienia szeregu szlaków, postanowiono o budowie kilku nowych, w tym na trasie Wiśnicz – do kamienia Grzyb na Bukowcu – w kolorze niebieskim, oraz od Połomu Dużego na Bukowiec – w kolorze zielonym (przez „Oddział w Bochni”), oraz z Żegociny znaki niebieskie na szczyt Kamionnej i dalej do szosy na Przełęcz Widomą.

W dniu 19 października 1938 r. do składu zarządu Oddziału PTT w Tarnowie został dokooptowany m. in. prof. Piotr Galas z Koła Bocheńskiego. Koło liczyło w 1938 r. 25 członków. Głównym, zrealizowanym celem działalności Koła było doprowadzenie do otwarcia rezerwatu przyrody Kamienie Brodzińskiego, co nastąpiło 12 czerwca 1938 r. z udziałem licznych turystów i uczniów ze szkół z okolicznych miejscowości.

Ciekawe jest zestawienie prac znakarskich wykonanych w 1938 roku przez Oddział Tarnowski PTT. Odnotowano w nim też prace znakarskie Koła w Bochni, które poprowadziło nowy szlak Łososina Górna – Tymbark (10 km), oraz odnowiło następujące szlaki: Żegocina – Łososina Górna (8 km), Gruszowiec – Ćwilin – Mogielica (10 km), Mogielica – Szczawa (9 km). Prace te wykonywał głównie Piotr Galas z pomocą Czesława Blajdy i – co jest niezmiernie interesujące – bez wynagrodzenia.

Nie udało się odnaleźć żadnych dokumentów, które świadczyłyby o podjęciu działalności przez Koło PTT w Bochni w okresie po II wojnie światowej.

Dziesięciolecie działalności Oddziału PTT w Bochni w okresie międzywojennym jest wspaniałym przykładem próby aktywizacji lokalnej społeczności w prowadzeniu społecznej, wyjątkowo pożytecznej działalności. Za tę pracę, w przeważającej mierze pełnioną społecznie, działaczom Oddziału należy również dzisiaj dziękować i oddać im należny hołd.

opr. Jerzy Kapłon

1. J. K a p ł o n, Przemiany organizacyjne w TT i PTT, [w:] 125 lat TT – PTT – PTTK. Geneza i rozwój turystyki górskiej na ziemiach polskich – refleksje rocznicowe. Materiały z sympozjum KTG ZG PTTK Kraków 5 grudnia 1998 rok, pod red. Wiesława A. Wójcika, Kraków 1998, s. 59–76.

2. „Wierchy” 3: 1925, s. 310–311.

3. Oddział PTT w Bochni, zbiory Centralnego Archiwum Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie (dalej określanego skrótem CATG), sygn. 14.19.

4. Ibidem.

5. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 marca 1928 do 28 lutego 1929, Kraków 1929, s. II.

6. Oddział PTT w Bochni, CATG, sygn. 14.19.

7. Komisja Zachodniobeskidzka, CATG, sygn. 11.05.02.

8. Ibidem.

9. Oddział PTT w Bochni, CATG, sygn. 14.19.

10. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 marca 1928 do 28 lutego 1929, Kraków 1929, s. XXX.

11. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 marca 1929 do 28 lutego 1930, Kraków 1930, s. II, XLVI..

12. Ibidem, s. XLVI.

13.Oddział PTT w Bochni, CATG, sygn. 14.19.

14. Komisja Zachodniobeskidzka, CATG, sygn.11.05.02.

15. Ibidem.

16. CATG, Oddział PTT w Bochni, sygn. 14.19.

17. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 marca 1930 do 31 marca 1931, Kraków 1931, s. LXXIV.

18. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 IV 1932 do 2 IV 1933, Kraków 1933, s. 18.

19. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 kwietnia 1931 do 31 marca 1932, Kraków 1932, s. XXVI.

20. Ibidem, s. II.

21. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 IV 1932 do 2 IV 1933, Kraków 1933, s. 33.

22. Ibidem, s. 52, 53.

23. Konferencja w dniu 29 czerwca 1933 r. w Warszawie, CATG, sygn.11.4.11.

24. Komisja Zachodniobeskidzka, CATG, sygn. 11.05.02.

25. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 3 IV 1933 do 31 III 1934, Kraków 1934, s. 45, 46.

26. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 IV 1934 do 31 III 1935, Kraków 1935, s. 46.

27. Komisja Zachodniobeskidzka, CATG, sygn. 11.05.02.

28. Sprawozdanie Zarządu Głównego, Oddziałów, Kół i Sekcji Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie z działalności Towarzystwa za czas od 1 IV 1935 do 31 III 1936, Kraków 1936, s. 54.

29. Komisja Zachodniobeskidzka, CATG, sygn. 11.05.02.

30. Sprawozdanie Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od 1 IV 1936 do 31 III 1937, Kraków 1937, s. 18.

31. Ibidem, s. 60.

32. Protokoły z posiedzeń zarządu Oddziału Tarnowskiego PTT, CATG, sygn. 14.18.3.

33. Komisja Zachodniobeskidzka, CATG, sygn. 11.05.02.

34. Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od 1 IV 1937 do 31 XII 1937, Kraków 1938, s. 66.

COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.