Powierzchnia MPN wynosi 19 438,9 ha z czego większość, bo 17 435,2 ha, znajduje się w woj. podkarpackim, a niewielka część w północno-zachodniej części należy do woj. małopolskiego. Granica Parku jest długa i ma bardzo nieregularny przebieg, co oznacza bardzo niekorzystny stosunek długości granic do powierzchni. Związane jest to z faktem, że duży obszar Doliny Wisłoki w rejonie Krempnej, Świątkowej Małej i Wielkiej wżynający się głęboko w środek Parku, nie został, z przyczyn gospodarczych, włączony w jego obszar. Wokół Parku utworzono otulinę o pow. 22 969 ha. Siedziba MPN znajduje się w Krempnej, a symbolem jest orlik krzykliwy.

Po utworzeniu Bieszczadzkiego PN pozostał na obszarze polskich Karpat obszar rozciągający się na przestrzeni ok. 190 km nie objęty najwyższą formą ochrony, co utrudniało ochronę przyrody Karpat jako całości. Chodziło o zapewnienie ochrony przyrody w strefie przejściowej między przyrodą o cechach zachodniokarpackich i wschodniokarpackich. W 1975 r. Komitet Ochrony Przyrody i Jej Zasobów PAN wysunął propozycję utworzenia parku narodowego obejmującego ok. 13000 ha reprezentatywnego pod względem przyrodniczym obszaru Beskidu Niskiego w Paśmie Magurskim (Magura Małastowska i Wątkowska). Autorami koncepcji byli J.B. Faliński, S. Kozłowski, S. Smólski, a ich koncepcja została poparta przez Polskie Towarzystwo Leśne. PTL w 1983 r. wysunęło propozycję utworzenia parku o powierzchni 18000 ha obejmującego Magurę Wątkowską i masyw Mareszki. Obecny obszar parku jest najbardziej zbliżony do tego projektu mimo późniejszej propozycji PAN, wg której Park objąć powinien Magurę Wątkowską, Ostrą Górę i Dziamerę oraz południową część Magury Małastowskiej. Pierwsza połowa lat ‘90tych to sukces ochrony przyrody Beskidu Niskiego. Od 1991 r. prace nad powołaniem parku narodowego nabrały tempa, prof. dr hab. S. Michalik oraz mgr inż. J. Szafrański opracowali szczegółowy projekt Magurskiego Parku Narodowego. W tym samym roku powołano Obszar Chronionego Krajobrazu Beskidu Niskiego o pow. 114 870 ha. W 1992 r. powstał Jaśliski Park Krajobrazowy o pow. 15 279 ha, obejmujący środkową i wschodnią część pasma granicznego, a w 1993 r. utworzono największy w polskich Karpatach rezerwat „Źródliska Jasiołki”, którego wielkość wynosząca 1585,01 ha umożliwiałaby powołanie na tym obszarze parku narodowego. 24 listopada 1994 r. zostało wydane rozporządzenie Rady Ministrów, z mocą od 1 stycznia 1995 r., o utworzeniu Magurskiego Parku Narodowego obejmującego Magurę Wątkowską, północną i wschodnią część masywu Mareszki oraz masyw Żydowskiej Góry. Początkowo dyrekcja miała swoją siedzibę w Nowym Żmigrodzie, w 1997 r. przeniosła się do Krempnej.

Przyroda nieożywiona – MPN tak jak i cały Beskid Niski należy do Zewnętrznych Karpat Zachodnich. Obszar Parku zbudowany jest głównie z utworów płaszczowiny magurskiej, spotykamy także fragmenty płaszczowiny dukielskiej (rejon Myscowej), śląskiej (rejon Mrukowej i Desznicy) i jednostki grybowskiej ukazującej się w oknie tektonicznym Świątkowej. Interesujące są wychodnie skalne zwłaszcza w rezerwacie „Kornuty” (przy granicy MPN), pomnik przyrody „Diabli Kamień” oraz zgrupowanie skałek na Górze Zamczysko niedaleko Mrukowej (przy granicy Parku). Na obszarze Parku występują głównie grzbiety o przebiegu NW – SE rozdzielone szerokimi obniżeniami dolin rzecznych, stoki nie są strome. W rzeźbie zwracają uwagę strome leje źródłowe rzek np. kocioł Kłopotnicy. Na terenie MPN rozróżniamy tylko 2 piętra klimatyczne: umiarkowanie ciepłe oraz umiarkowanie chłodne, a granica między tymi piętrami przebiega średnio na wysokości 570 m n.p.m przy czym waha się od 460 m n.p.m (formy wklęsłe terenu) do 620 m.n.p.m. (formy wypukłe terenu). 

Na terenie MPN występują tylko dwa piętra roślinne: 43% powierzchni zajmuje piętro pogórza (do wys. 530 m n.p.m) zaś 57% powierzchni obejmuje regiel dolny. W piętrze pogórzy dominują drzewostany sztuczne z przewagą sosny zwyczajnej, występują torfowiska niskie, liczne są łąki, pastwiska świeże, co jest niezwykle ważne, gdyż stanowią one areał żywieniowy dla populacji ptaków drapieżnych. Na uwagę zasługują zbiorowiska synantropijne związane z niegdysiejszą obecnością Łemków, w szczególności występujący na cerkwiskach i cmentarzach zespół chabra miękkowłosego. Regiel dolny ma ze względu na układ i wysokość grzbietów charakter wyspowy, dominuje tu buczyna karpacka, tylko niewielki fragment porasta acydofilny bór dolnoreglowy, natomiast częściej spotykane są bory jodłowe z jeżyną gruczołowatą. Znamienna jest nieobecność świerka, jego udział w drzewostanach wynosi zaledwie 2%. Wiele drzewostanów wymaga przebudowy.

Flora MPN ma wybitnie przejściowy charakter między Karpatami Zachodnimi oraz Wschodnimi, swoistego charakteru nadaje także fakt spotkania gatunków górskich migrujących w kierunkach wschód – zachód z gatunkami niżowymi wkraczającymi w obniżenie Beskidu Niskiego. W MPN występują zarówno gatunki charakterystyczne dla Karpat Zachodnich jak i gatunki charakterystyczne dla Karpat Wschodnich. Na 767 roślin naczyniowych stwierdzonych na terenie MPN tylko 74 to gatunki górskie w tym 2 subalpejskie, 22 ogólnogórskie, 44 reglowe a 6 to podgórskie. W porównaniu z Bieszczadami występuje dwukrotnie mniej gatunków górskich, co wiąże się zprzerwą w zasięgu tych gatunków w najniższej części Karpat – tzw. dysjunkcją środkowokarpacką. Aż 59 gatunków podlega ochronie ścisłej, a kolejnych 11 częściowej, co podnosi wartość przyrodniczą Parku.

Faunę MPN cechuje charakter przejściowy między Karpatami Wschodnimi a Zachodnimi, a ze względu na małą wysokość gór prawie całkowity brak gatunków alpejskich. W potokach naliczono 12 gatunków ryb. Najpospolitsze są: strzebla potokowa, kleń, brzanka i pstrąg potokowy. Najcenniejsze zaś prawnie chronione: strzebla potokowa, śliz, głowacz pręgopłetwy i gatunek z Polskiej Czerwonej Księgi – piekielnica. Płazy ogoniaste reprezentują 4 gatunki traszek oraz salamandra plamista, a bezogoniaste kumak górski, żaba trawna, rzekotka drzewna i 2 ropuchy szara i zielona. Ptaki stanowią dumę MPN, gdyż zagęszczenie najrzadszych, zwłaszcza drapieżnych należy do najwyższych w Polsce i Europie. Należy wymienić takie jak: myszołów, orlik krzykliwy (symbol parku), orzeł przedni, krogulec, jastrząb, trzmielojad, kobuz, pustułka. W MPN gnieździ się także 9 na 10 występujących w Polsce gatunków dzięciołów, 8 z 9 gatunków sów. Wśród ssaków relatywnie licznie w porównaniu z innymi parkami występują duże ssaki drapieżne: niedźwiedź brunatny, wilk, ryś oraz ginący żbik. Ciekawa jest obecność łosia, który preferuje tereny mokre, a nie górzyste. Występują także bóbr, wydra, borsuk oraz pospolite: sarny, jelenie, dziki, lisy.

Opracowanie:

 

Literatura:

1.      Przewodnik Beskid Niski dla prawdziwego turysty. Praca zbiorowa, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2002

2.      www.magurskipn.pl