Dziś mało kto zdaje sobie sprawę, że to właśnie u nas narodziła się gałąź przemysłu, która w II połowie XIX w. popchnęła świat w kierunku niebywałego dotąd rozwoju cywilizacyjnego. Podwaliny pod ten niespotykany rozwój dał Polak Ignacy Łukasiewicz, który jako pierwszy
na świecie wydzielił z ropy naftę. W 1853 roku skonstruował pierwszą na świecie lampę naftową,
a rok później w Bóbrce koło Krosna założył pierwszą na świecie (czynną do dzisiaj) kopalnię ropy naftowej. Dopiero na kilka lat później datuje się powstanie takiej kopalni w USA. Ale po kolei
jak to się wszystko zaczęło.…

 

            Ignacy Łukasiewicz przyszedł na świat na ziemi rzeszowskiej, w małej galicyjskiej wiosce Zaduszniki niedaleko Mielca 8 marca 1822r. Był jednym z kilkorga dzieci Józefa Łukasiewicza
i Apolonii ze Świetlików. Ojciec Ignacego, ubogi szlachcic brał udział w insurekcji kościuszkowskiej. Po upadku powstania przeniósł się do Galicji, gdzie w 1817 roku objął w dzierżawę wieś Zaduszniki. W 1830 roku Łukasiewiczowie przenieśli się do Rzeszowa, z powodu złego stanu zdrowia ojca Ignacego. Zakupili kamienicę czynszową, z której dochód ledwo wystarczał na skromne życie.

 

          W 1832 roku Ignacy rozpoczął naukę gimnazjum. Uczył się dobrze, jednak ciężka sytuacja materialna rodziny, po śmierci ojca, zmusiła Ignacego do przerwania nauki. Posiadał na tyle wiedzyi znajomości z łaciny i języka niemieckiego, że mógł od 27 czerwca 1836 roku rozpocząć praktykę aptekarską w Łańcucie u Antoniego Swobody a następnie 6 października 1841 roku przenieść siędo apteki Edwarda Hübla w Rzeszowie. W tym okresie nawiązał współpracę z Edwardem Dembowskim, który zaprzysiągł go jako rejonowego agenta Centralizacji Towarzystwa Demokratycznego Polskiego na Rzeszów i Łańcut oraz zobowiązał do przygotowania powstaniaw Rzeszowie i okolicy. Wybuch powstania planowany był na połowę lutego 1846 r. W tym czasie do miasta wkroczyły silne oddziały wojska, szlachtę wyłapywano i częściowo aresztowano.19 lutego aresztowano także Łukasiewicza. Od początku przesłuchań przyjął taktykę zaprzeczania wszystkiemu, był opanowany, na wszystko miał logiczną odpowiedź. Władze rzeszowskie uznając go za sprytnego i wytrzymałego przestępcę przekazały go
8 maja 1847 roku do więzienia we Lwowie. Jednak z braku dowodów sąd umorzył śledztwo.

          27 grudnia 1847 roku wypuszczono Łukasiewicza na wolność z obowiązkiem stałego zamieszkania we Lwowie. Zatrzymał się u brata Franciszka, urzędnika magistrackiego we Lwowie. Dopiero po 8 miesiącach 15 sierpnia 1848 roku został przyjęty na pomocnika aptekarskiego do „Apteki pod Złotą Gwiazdą”, której właścicielem był Piotr Mikolasch. Była to wówczas najlepsza apteka lwowska o dobrze rozbudowanym zapleczu laboratoryjnym. Jednak z wykształceniem jakie posiadał, mógł być tylko pomocnikiem aptekarskim, ciążyła na nim także przeszłość polityczna. Dopiero dzięki poręce Mikolascha mógł opuścić Lwów i przenieść się do Krakowa gdzie na Uniwersytecie Jagiellońskim rozpoczął studia,a następnie do Wiednia gdzie na Uniwersytecie Wiedeńskim 30 lipca 1852 roku uzyskał dyplom magistra farmacji.

 

            Powrócił do Lwowa i ponownie rozpoczął pracę w aptece Mikolascha, awansując na magistra. Tam też wraz ze współpracownikiem Janem Zehem rozpoczął badania nad ropą naftową. Końcem 1852 roku udało im się, jako pierwszym na świecie wydzielić z ropy naftę. Jednak stosowane do tej pory lampy oliwne nie nadawały się do nafty i wymagały przekonstruowania. W rok później już sam Łukasiewicz skonstruował pierwszą na świecie lampę naftową, przy wykonaniu której pomagał mu lwowski blacharz Adam Bratkowski. Po raz pierwszy zapłonęła ona w aptece Mikolascha w marcu 1853 roku.

 

          Jednak za początek światowego przemysłu naftowego uważa się dzień 31 lipca 1853 roku, kiedy to w nocy, w lwowskim szpitalu, przy świetle lamp naftowych chirurg Zaorski zoperował Władysława Choleckiego, ratując mu tym życie. Niedługo potem Łukasiewicz i Zeh zgłosili swój wynalazek w Austriackim Urzędzie Patentowym w Wiedniu. Łukasiewicz opanowany myślą o nafcie, postanowił przenieść się do Gorlic, aby być bliżej terenów roponośnych. Najpierw pracował w aptece u Jana Tomaniewicza, a pod koniec 1854 roku wziął ją w dzierżawę.

 

          Rok 1854 był przełomowy dla Łukasiewicza, poznał wtedy Tytusa Trzecieskiego, który namówił go do założenia pierwszej na świecie kopalni ropy naftowej w Bóbrce, wiosce należącej do jego przyjaciela, Karola Klobassy. Zwiększające się wydobycie ropy spowodowało konieczność wystawienia w 1856 roku w Ulaszowicach pierwszej na świecie destylarni ropy naftowej (pierwowzór rafinerii). 20 kwietnia 1857 roku Łukasiewicz poślubił Honoratę Stacherską. Następnie rodzina Łukasiewiczów przeniosła się do Jasła, gdzie Ignacy w aptece którą objął, rozpoczął dalszą pracę nad rozgatunkowaniem ropy i uzyskaniem lepszego destylatu. W lutym 1858 roku przyszła na świat córka Marianna, która zmarła w 1859 roku na paraliż płuc i została pochowana na cmentarzu w Jaśle. W 1859 roku wszedł w spółkę z braćmi Zielińskimi z Klęczan, którzy na swoich terenach dokopali się ropy. Jednak po kilku miesiącach spółka rozpadła się ze względu na różnice poglądów, gdyż Łukasiewicz chciał swym wynalazkiem służyć ludziom a nie ich wyzyskiwać. W 1860 roku spłonęła destylarnia w Ulaszowicach.

          Wtedy do spółki przystąpił Klobassa. Szybem, który uratował spółkę i Łukasiewicza dla nafty, był wykopany w Bóbrce 23 kwietnia 1861 roku „Wojciech”. Łukasiewicz objął kierownictwo kopalni w Bóbrce. Następnie na zaproszenie Trzecieskiego Łukasiewiczowie przenieśli się do jego majątku w Polance. Destylarnia w Polance była niezbyt duża, ale stała się w 1861 roku ogniskiem przemysłu naftowego. Niestety w 4 lata po sprowadzeniu się Łukasiewicza do Polanki spłonęła.

          Na szczęście sytuacja materialna Łukasiewicza poprawiła się dzięki zyskom ze spółki. W 1863 roku Łukasiewicz uruchomił kolejną rafinerię w Głębokiej koło Rymanowa, a 2 lata później odkupił
od hr. Napoleona Bobrowskiego (teścia Klobassy), wieś Chorkówkę i przyległy folwark Leśniówkę. W bardzo szybkim czasie zagospodarował go i odnowił. Wybudował też okazalszą i bezpieczniejszą rafinerię. Przez długie lata była ona największą w Galicji. W 1873 roku na wystawie w Wiedniu Międzynarodowa Komisja przyznała mu medal zasługi za naftę i asfalt oraz dyplom uznania za zasługi dla przemysłu naftowego. 24 października 1876 roku został wybrany posłem gmin wiejskich z okręgu Krosno-Dukla-Żmigród do Sejmu Krajowego. W 1877 roku Łukasiewicz przewodniczył pierwszemu kongresowi naftowemu we Lwowie. W 1878 roku z jego inicjatywy powołano przy Wydziale Krajowym – Radę Górniczą. W 1880 roku założył Krajowe Towarzystwo Naftowe z siedzibą w Gorlicach.

 

            Mimo, że nafta była największą pasją jego życia, sprawy z nią związane nie wypełniały mu całego czasu. Wszędzie gdzie żył odznaczał się niezwykłą pracowitością i życzliwością dla środowiska. Gdy opuszczał na stałe Gorlice w 1858 roku, kahał żydowski pamiętny jego poświęcenia i bezinteresowności w ratowaniu ludzi w czasie epidemii cholery bez względu na różnice stanu i wyznania, prosił go usilnie o pozostanie i gotów był pokryć mu część czynszu dzierżawnego, byleby tylko nie opuszczał miasta.

 

          W uznaniu zasług dla Jasła otrzymał dyplom Honorowego Obywatela miasta. Małżeństwo Łukasiewiczów było bardzo udane. Jego żona Honorata była osobą uczynną i gościnną. W ich domu znajdowali schronienie emigranci i byli uczestnicy powstania styczniowego, których jako gorący patriota wydatnie wspomagał. Po stracie dziecka wzięli na wychowanie Walentynę Antoniewiczównę - córkę pierwszego nauczyciela Łukasiewicza w Zadusznikach. Jako człowiek głęboko wierzący, urządził w pałacyku kaplicę dla okolicznej ludności, potem sprowadził zakonnice, które doglądały kaplicy.

 

          Wraz z Klobassą wybudowali w Zręcinie neogotycki kościół parafialny. Wielu klasztorom i  kościołom okolicznym oraz dalszym, podobnie jak cerkwiom dostarczał za darmo naftę. Ta postawa Łukasiewicza stała się przyczyną przyznania mu w 1873 roku godności szambelana papieskiego z  prawem noszenia insygniów oraz Orderu Św. Grzegorza. W Chorkówce w dworskiej oficynie otworzył jednoklasową szkołę wiejską i zaangażował płatnego przez siebie nauczyciela. Wkrótce w Chorkówce sam, a w Bóbrce do spółki z Klobassą wybudował porządne budynki szkolne. W Chorkówce ułatwił żonie założenie w 1876 roku szkoły koronkarskiej dla dziewcząt. Podejmował starania założenia
w Bóbrce szkoły górniczej. Po pokonaniu licznych przeszkód szkoła ta powstała w Ropiance koło Dukli. Aby zapobiegać szerzącej się na wsi lichwie, organizował kasy gminne, udzielające chłopom bezprocentowych, krótkoterminowych pożyczek spłacanych w drobnych, cotygodniowych ratach. Udzielał protekcji i pomocy finansowej chłopskim synom podejmującym studia, odstępował drzewo z lasu na budowę domów, stale leczył chłopów w swej okolicy za darmo.

 

          W kopalni w Bóbrce zorganizował w 1866 roku pierwszą w Galicji robotniczą kasę bracką. Za podatek który potrącano od zarobku robotnik otrzymywał bezpłatne leczenie. W razie śmierci należał się darmowy pogrzeb, zaś wdowie i sierotom zapomoga. W wypadku inwalidztwa robotnik otrzymywał dożywotnią rentę. Dzięki takim działaniom nazywany był przez swoich pracowników „ojcem Ignacym.” Tajemnic ze swych doświadczeń nigdy nie robił, udzielał rad i wskazówek innym w budowie kopalń i  rafinerii. Niezwykła pracowitość, aktywność zawodowa i społeczna nadwyrężyły jego zdrowie.

Zmarł 7 stycznia 1882 roku, w wieku 60 lat w pełni sił twórczych. Pochowany został na cmentarzu w Zręcinie.

 

W Bóbrce działa dzisiaj skansen - Muzeum Przemysłu Naftowego i Gazowniczego nazwane imieniem swojego założyciela.Z okazji 150-lecia Przemysłu Naftowego ogłoszono rok 2003 rokiem Ignacego Łukasiewicza.W 2005 roku oddano do użytku transgraniczny szlak naftowy, którego trasa prowadzi przez Jasło – Krosno – Sanok – Lesko – Ustrzyki Dolne – Sambor – Borysław – Drohobycz – Lwów.

 

 

Bibliografia:

 

1. Bonusiak W.: Życie i działalność Ignacego Łukasiewicza. Rzeszów 1985

2. Bonusiak W.: Szejk z Galicji. Ignacy Łukasiewicz 1822-1882. Rzeszów 2007

3. Brzozowski S.: Ignacy Łukasiewicz. Warszawa 1974

4. Pratzer B.: A pieniądze zamieniał na ideały. Warszawa 2004

5. Zdzienicki M.: Od lampki oliwnej do lampy naftowej: w stulecie śmierci Ignacego Łukasiewicza Warszawa 1983