Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
|
Vademecum Górskie COTG PTTK
Pieniński Pas Skałkowy: Pieniński Pas Skałkowy (PPS)Jest jednostką geologiczną dzielącą Karpaty Wewnętrzne i Zewnętrzne. Ciągnie się wąskim łukowatym pasem, którego szerokość waha się od kilkuset metrów do 21 km. Jego długość wynosi ok. 600 km od Bramy Myjawskiej na zachodzie po okolice Humennego w Rumunii. Nie tworzy zwartego masywu górskiego - jego znaczną powierzchnię przykrywają utwory młodsze. Największe wysokości bezwzględne PPS osiąga na terenie Polski na obszarze Pienin(Wysoka - 1050 m n.p.m.) Budowa
Pieniński Pas Skałkowy zbudowany jest z skał mezoicznych i paleogeńskich, głównie węglanowych. W miejscach, gdzie wynurza się na powierzchnię tworzy bardzo malownicze, często ostrokrawędziste skałki. Związane jest to z dużymi różnicami odporności na wietrzenie budujących go skał.
Formacje skalne budujące PPS podzielono na dwie grupy:
- formacje skałkowe - budują je skały odporne na wietrzenie, powstałe głównie w jurze i kredzie
- formacje osłony skałkowej - utworzone ze skał mniej odpornych na wietrzenie, głównie fliszowych, powstałych w górnej kredzie i w paleogenie.
Historia
Pieniński Pas Skałkowy powstał w wyniku sedymentacji skał w basenie pienińskim, który był częścią większego zbiornika wodnego - Oceanu Tetydy. W triasie doszło do rozpadu superkontynentu Pangei. Wtedy to zaczęła tworzyć się nowa skorupa oceaniczna, która rozrastając się utworzyła basen pieniński ograniczony od północy grzbietem czorsztyńskim a od południa grzbietem Andrusova. Maksimum szerokości basenu pienińskiego przypada na środkową jurę i wynosi ok. 250 - 300 km.
Sedymentację w basenie pienińskim można podzielić na trzy główne etapy, z których każdy zakończył się ruchami górotwórczymi:
- etap triasowo-kredowy
- etap górnokredowy
- etap paleogeński
W środkowej jurze powstała strefa subdukcji i płyta oceaniczna zaczęła się wsuwać pod płytę kontynentalną znajdująca się na południu. Na przełomie paleozoiku i keznozoiku doszło do sfałdowania osadów basenu i przemieszczenia ich w formie płaszczowin na północ. Na tak powstałych formacjach skałkowych w paleogenie osadziły się skały osłony skałkowej.
Na przełomie oligocenu i miocenu oraz w miocenie doszło do kolizji płyt kontynentalnych(grzbietu czorsztyńskiego z Andrusovym) czyli zamknięcie się basenu czorsztyńskiego. W wyniku tego zderzenia nastąpiło ponowne fałdowanie i wciśnięcie skał pod trzon krystaliczny Tatr. Na skutek fałdowań i subdukcji szerokość Pienińskiego Pasa Skałkowego została zredukowana do obecnej. Ostatnie ruchy tektoniczne w pienińskim pasie skałkowym w pliocenie i plejstocenie miały charakter ruchów pionowych. Spowodowały one podniesienie sie Pienin i powstanie ancetedentnego przełomu Dunajca.
Pieniny obecny wygląd zawdzięczają procesom denudacji czyli niszczenia skorupy ziemskiej.
Mniej odporne piaskowce, łupki i margle z osłony skałkowej były niszczone i w wielu miejscach odsłoniły się twarde formacje skałkowe, które tworzą malowniczy krajobraz i przyciągają licznych turystów.
W neogenie (dokładniej w miocenie) Pieniński Pas Skałkowy został poprzecinany skałami wulkanicznymi. Andezytowe intruzje ujawniły sie na północ od Czorsztyna i w okolicach Szczawnicy - góry Bryjarka, Jarmuta i Wdżar.
Teresa Zgłobica
Bibliografia:
Ewa Stupnicka - Geologia regionalna Polski - Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego - Warszawa 2007
Stron internetowa - http://www.321gory.pl
COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora. | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
31-010 Kraków,
ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl
31-010 Kraków, ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl
NeoServer > ©2004 - <