Vademecum Górskie COTG PTTK

ZARYS DZIEJÓW ODDZIAŁU POLSKIEGO TOWARZYSTWA TATRZAŃSKIEGO
w KRAKOWIE

Działalność Oddziału Krakowskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego nie spotkała się dotychczas z dogłębnymi opracowaniami. Została opisana w fundamentalnym dziele Władysława Krygowskiego¹, w wydawnictwie rocznicowym wydanym przez Oddział Krakowski PTTK2 oraz przy okazji rocznicowych artykułów we Wierchach.3 Wydaje się jednak, że ze względu na szczególne znaczenie Oddziału w działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego wymaga osobnego i szczegółowego (w miarę posiadanych materiałów) ukazania.

Powstałe w 1873 roku Towarzystwo Tatrzańskie w początkowym okresie istnienia (kilkumiesięcznym zaledwie), w czasie którego nastawione było na działalność w Tatrach i dostępność wyłącznie dla mieszkańców Galicji, po przemianach organizacyjnych i zmianach w statucie rozpoczęło działalność na obszarze górskim na terenie całej Galicji oraz stało się dostępne dla mieszkańców wszystkich ziem polskich będących pod zaborami. W wyniku tego powstawały oddziały terenowe, pierwsze już w niedługim okresie od powstania Towarzystwa. Nie miały one jednak odpowiedniej reprezentacji we władzach Towarzystwa, nie było też sprzyjających ich rozwojowi rozwiązań statutowych, a mieszkańcy Krakowa stanowili większość z pośród członków władz Towarzystwa. Prymatowi działaczy krakowskich sprzyjała statutowa konieczność organizowania walnych zjazdów w Krakowie i fakt, że praktycznie działalność Towarzystwa opierała się na pracy Wydziału w zakresie zagospodarowywania Tatr opartego na działaczach krakowskich i kilku Oddziałach działających na terenie innych gór według ustalonego podziału kompetencji. W późniejszym okresie uprzywilejowanie, ale i zobowiązanie do aktywnego działania działaczy krakowskich Towarzystwa wynikało z kolejnych zapisów statutowych. Uchwalony w 1911 roku Statut Towarzystwa Tatrzańskiego wymagał, by z 15 osobowego składu Wydziału Towarzystwa (Zarządu Głównego wg dzisiejszej nomenklatury) minimum 10 osób stale mieszkało w Krakowie.4 Podobne sformułowania miał Statut z roku 1922, 5 wg którego z będących składzie Zarządu Głównego (prezes, 3 wiceprezesów, 15 członków i 6 zastępców) l wiceprezes, 6 członków (w tym skarbnik i sekretarz) i wszyscy zastępcy musieli stale mieszkać w Krakowie oraz Statut z 1935 roku,6 wg którego w skład Zarządu Głównego na 24 członków, prezesa i 4 wiceprezesów, prezes i wiceprezes lub dwóch wiceprezesów oraz sześciu członków Zarządu w tym skarbnik i sekretarz musieli na stałe mieszkać w Krakowie.

Ograniczenie roli oddziałów terenowych nie zadawalało działaczy Towarzystwa. Już w 1908 r. doszło do próby reformy. Na VI Ogólnym Zgromadzeniu Sekcji Turystycznej Roman Kordy s i Jerzy Maślanka złożyli wniosek, w którym postulowano, aby zreformować Towarzystwo poprzez jego podział na szereg kół miejscowych z Zarządem Głównym na czele. Rezultatem tych starań była zmiana Statutu podjęta na Walnym Zgromadzeniu 19 czerwca 1911 roku. Umożliwiała ona prawo do reprezentacji na Walnym Zgromadzeniu także Oddziałom, Sekcjom Towarzystwa oraz przedstawicielom grup miejscowych. Przewodniczący oddziałów, sekcji i grup miejscowych oraz ich reprezentanci wybrani po jednym na okres trzech lat mogli brać udział z głosem stanowiącym w zebraniach Wydziały Towarzystwa.7 Stan organizacyjny oparty na zasadach statutowych powstałych w początkowych latach istnienia Towarzystwa zachował się do czasu odzyskania niepodległości przez Polskę. Na fali optymizmu i wybuchu patriotyzmu związanych z powrotem własnej państwowości łatwiej było o wprowadzenie demokratycznych zmian umożliwiających przekształcenie Towarzystwa w nowoczesną organizację. Inicjatywę taką podjął Oddział Warszawski, którego przedstawiciele przybyli na Walny Zjazd w 1920 r. do Krakowa z gotowym projektem zmian w statucie. Do tego czasu tworzenie nowych oddziałów Towarzystwa, niezbędne w nowych uwarunkowaniach politycznych, było możliwe w oparciu o § 6 i 7 Statutu z 1911 roku. Oddziały te nie posiadały osobowości prawnej. W 1920 r. jedyną zmianą w statucie, którą udało się przeforsować była zmiana nazwy na: Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Do rozpoczęcia poważnych prac związanych ze zmianą statutu doszło dopiero w trakcie Walnego Zgromadzenia w 1921 r. W tym czasie Towarzystwo powiększyło się o następne oddziały: poznański, łódzki, lwowski i cieszyński. Lobby zmierzające do decentralizacji władzy w Towarzystwie stało się zbyt znaczące, aby pominąć te tendencje w trakcie Zjazdu. 18 czerwca 1921 r. na wniosek Romana Kordysa złożony w imieniu Oddziału Lwowskiego PTT uchwalono rezolucję, która stwierdzała, że: „dotychczasowy ustrój Towarzystwa Tatrzańskiego, monopolizujący działalność około Tatr w Wydziale Towarzystwa w Krakowie, a przerzucający pracę nad resztą gór polskich na kilka zupełnie ze sobą nie związanych i pozbawionych władzy wspólnej Oddziałów, nie odpowiada zmienionym warunkom i dlatego oświadcza się za zmianą ustroju Towarzystwa w myśl następujących zasad:

a) Towarzystwo winno się składać z równouprawnionych Oddziałów miejscowych, wyposażonych w osobowość prawną, rozmieszczonych na całym obszarze Rzeczpospolitej; czynnym członkiem PTT można zostać tylko przez przystąpienie do jednego z Oddziałów; siedzibą Towarzystwa, jak też miejscem urzędowania Wydziału Wykonawczego winien być Kraków. (...),

b) Celem każdego Oddziału będzie współpraca w celu osiągnięcia celów PTT w ramach dostępnych mu środków,

c) Naczelne władze Towarzystwa urządzone będą na zasadzie trójstopniowości i składać się będą: 1) ze Zjazdu delegatów wszystkich Oddziałów reprezentowanych w stosunku do ilości swych członków, 2) z wybranego przez Zjazd Zarządu Głównego, 3) z wybranego również przez Zjazd Wydziału wykonawczego, będącego organem wykonawczym Zarządu Głównego. (...),

d) Celem władz naczelnych będzie: kierowanie całością Towarzystwa, koordynowanie, rozgraniczenie i kontrolowanie działalności poszczególnych Oddziałów i Sekcji, ustalenie zasad i regulowanie akcji budowy dróg i schronisk górskich, regulowanie przewodnictwa, regulowanie ratownictwa, przeprowadzanie i finansowanie przedsięwzięć przekraczających siły poszczególnych Oddziałów. (...)."

Przyjęcie tej rezolucji zakończyło spory na temat zasad reformy w Towarzystwie. Zjazd wykonanie tych ustaleń powierzył Komisji Statutowej. Na 10 grudnia 1922 r. powołano Nadzwyczajny Walny Zjazd Towarzystwa. Przed zjazdem rozesłane zostały ustalone po długich negocjacjach pomiędzy zwolennikami poszczególnych opcji, projekty Statutu i wzorcowego statutu oddziału. Po wielogodzinnej dyskusji, podczas której pojawiały się przeróżne projekty (np.: propozycja rozszerzenia kompetencji sekcji czy nadanie specjalnych przywilejów dla nowo założonego Oddziału Krakowskiego) uchwalono Statut w wersji gwarantującej prawa oddziałom oraz ustalające sposoby działania Sekcji. Sekcje specjalistyczne miały odtąd rozwijać działalność wymagającąodpowiednich kwalifikacji, niedostępnych ogółowi członków oraz polegającą na udzielaniu Zarządowi Głównemu pomocy w zakresie swojej specjalności. Ograniczone też zostały na rzecz oddziałów, prawa Sekcji na Walnym Zjeździe Towarzystwa. Reforma statutowa miała fundamentalne znaczenie dla Towarzystwa, dzięki niej została uruchomiona inwencja lokalnych oddziałów, dzięki niej w okresie międzywojennym nastąpił znaczący rozwój Towarzystwa, przede wszystkim w zakresie zagospodarowania terenu. Reforma ta, ograniczająca działalność Zarządu Głównego na rzecz oddziałów terenowych przyczyniła się do bujnego ich rozwoju przyczyniając się do rozwoju całego Towarzystwa w okresie międzywojennym. Decentralizacja zarządzania oraz rezygnacja przez Wydział z samodzielnego gospodarowania posunęła się tak daleko, że w § 73 i 74 przeniesiono prawa własności do schronisk na Oddziały: Morskie Oko wraz z posesją na rzecz Krakowskiego, na Hali Gąsienicowej wraz z posesją na rzecz Warszawskiego. Zarząd Główny, zgodnie z ustaleniami przejściowymi Statutu (§ 75) powinien był wyposażyć powstający Oddział Krakowski kwotą 2.000.000 Mkp jako zalążek kapitału obrotowego, bowiem w momencie przejmowania schronisko przy Morskim Oku znajdowało się w opłakanym stanie,8 a także oddać na własność urządzenie ruchome biura Towarzystwa w Krakowie wraz z biblioteką, wydawnictwami, kliszami, fotografiami i aparatami fotograficznymi.

Pierwsze Walne Zgromadzenie Oddziału Krakowskiego PTT odbyło się 14 kwietnia 1923 roku. W skład Zarządu Oddziału weszli: Prezes - Jan Wacław Czerwiński, wiceprezes - Adam Lardemer, członkami Wydziału (Zarządu) zostali: Mieczysław Białkowski, Józef Dorawski, Tadeusz Dropiowski, Walery Goetel, Stanisław Krawczyk, Włodzimierz Łaba, Jan Nowicki, Kazimierz Piotrowski, Stanisław Porębski, Stefan Porębski, Kazimierz Sosnowski, Franciszek Sykutowski, Władysław Ziętkiewicz. W skład Komisji Rewizyjnej weszli: Wacław Anczyc, Jan Fiszer, Faustyn Jakubowski, a Sąd Honorowy tworzyli: Teodor Kosch, Władysław Szajnocha i Fryderyk Zoil. Trzeba tu zauważyć, że wybrani do władz działacze stanowili trzon władz naczelnych Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. I tak Jan Wacław Czerwiński był Prezesem Zarządu Głównego, Walery Goetel Wiceprezesem, Adam Lardemer, Jan Nowicki, Stanisław Porębski, Stefan Porębski, Kazimierz Sosnowski, Władysław Szafer byli członkami Zarządu Głównego, Mieczysław Białkowski, Józef Dorawski, Tadeusz Dropiowski, Stanisław Krawczyk, Włodzimierz Łaba, Franciszek Sykutowski byli zastępcami członków Zarządu Głównego. Stanowili oni ponad 50% członków władz Towarzystwa. Wspólne było też biuro Zarządu Głównego i Oddziału Krakowskiego PTT. Fakt ten był przyczyną częstych zarzutów mówiących o dofinansowaniu działalności Oddziału przez Zarząd Główny PTT. Zarzuty te nie były zasadne, bowiem corocznie dokonywano precyzyjnych rozliczeń finansowych, co miało swoje odzwierciedlenie w rozliczeniach budżetowych Zarządu Głównego i podlegało kontroli Komisji Rewizyjnej. W roku 1923 Oddział duży nacisk położył na prace remontowe w schronisku nad Morskim Okiem. Polegały one na rekonstrukcji starego budynku i przebudowie nowego. Prace nadzorował Delegat Oddziału, Jan Nowicki (który przez trzy miesiące mieszkał w schronisku) i aktualny dzierżawca, Teofil Janikowski. W nowym schronisku wykończono lodownię, poprawiono wodociąg, oszklono okna, uszczelniono drzwi i ściany, naprawiono kuchnię oraz rury kominowe, przebudowano piece stawiając ceglane zamiast żelaznych, odbudowano szopę na łodzie, które też naprawiono. Schronisko zostało wyposażone w nowe sienniki i koce. Przebudowano również stare schronisko, usuwając nadgniłe przybudówki, dając nowe zręby pod ściany, naprawiając dach i urządzając wewnątrz izby mieszkalne i noclegowe z tapczanami w pomieszczeniach zbiorowych wycieczek. Prace te pochłonęły cały dochód ze schroniska. Biblioteka Oddziału posiadała szereg dzieł o treści turystycznej (w aktach odnotowano stan na 684 pozycje), wśród jej zasobów wyróżnić należy zespół pamiątek w postaci klisz i filmów Mieczysława Karłowicza. Prowadzono aktywną akcję informacyjną i popularyzatorską wśród mieszkańców Krakowa. Starano się zachęcać do uprawiania turystyki młodzież poprzez udzielanie zniżek wycieczkom zbiorowym oraz organizowanie specjalistycznych interesujących wycieczek.9 W wyniku tej akcji nastąpił wzrost członków (w roku 1923 składki opłaciło 469 osób, a za rok 1924 już 653). Również w roku 1924 główny nacisk położono na prace związane z zagospodarowaniem schronisk przy Morskim Oku. W nowym schronisku duże pomieszczenie na strychu przerobiono na trzy pokoje, zwiększając ilość miejsc noclegowych o kilkanaście łóżek. Wykonano też prace remontowe na drogach w okolicy schronisk wraz z tablicą informacyjną o czasach wyjść na szczyty oraz oznakowaniu ścieżek turystycznych. Prezesem Oddziału był nadal Jan Wacław Czerwiński, wiceprezesem Adam Lardemer, sekretarzem Włodzimierz Łaba, skarbnikiem Józef Dorawski.10 W pierwszych latach istnienia Oddziału Krakowskiego dużym problemem, który był przyczyną braku znaczących postępów w jego rozwoju, było łączenie funkcji członków Zarządu Oddziału i Zarządu Głównego PTT. Za rok 1925 składkę wpłaciło 628 osób, a dochody Oddziału wynosiły 6.800 zł. I w tym roku większość działań Oddziału sprowadzała się do prac remontowych przy schronisku nad Morskim Okiem." Dzierżawcą schroniska był nadal Teofil Janikowski, czynsz za obiekt wyniósł 2.682,50 zł, a wydatki związane z modernizacją oświetlenia i remontami wyniosły 6.076 zł.12 W roku 1926 Oddział wszedł w skład Komisji Podhalańskiej robót w górach wraz z Oddziałami warszawskim, zakopiańskim i nowotarskim. Pierwsze jej posiedzenie odbyło się 29 grudnia 1926 roku. Omawiano na nim sposób prowadzenia gospodarki turystycznej w Tatrach i na Podtatrzu. Ustalono, że znakowaniem w Tatrach zajmować się będzie bezpośrednio Zarząd Główny Towarzystwa. W roku 1928 Oddział liczył już 1415 członków. Dochody Oddziału wyniosły: ze składek 7.158 zł, ze schronisk przy Morskim Oku 11.600 zł, wydatki: na administrację 3.215 zł, na inwestycje schroniskowe 10.900 zł, a na wyposażenie schroniska 5.110 zł. Do najważniejszych prac należała wykonanie instalacji elektrycznej w obydwu budynkach. Do wytwarzania użyto maszyny prądu stałego o mocy 2,2 KW napędzanej przez silnik spalinowy o mocy 4 KM. Zainstalowano 91 żarówek o łącznej mocy 1900 W. W skład Zarządu Oddziału wchodzili: Prezes - Jan Czerwiński, Wiceprezes - Adam Lardemer, sekretarz - Emil Stolfa, skarbnik - Józef Dorawski, członkowie - Walery Goetel, Jan Nowicki, Kazimierz Sosnowski, Stanisław Krawczyk, Franciszek Sykutowski, Stefan Porębski, Władysław Stawowczyk, Jan Fiszer, Włodzimierz Łaba, Władysław Midowicz, Bronisław Romaniszyn. Bibliotekarzem był Władysław Midowicz.'3 W roku 1929 w miejsce Józefa Dorawskiego skarbnikiem został Stefan Porębski, a Oddział liczył już 1638 członków zwyczajnych i 196 akademickich. Sumaryczny dochód wyniósł 28.751 zł, a rozchód 24.679 zł. Oddział otrzymał dotację w wysokości 5.000 zł od Ministerstwa Robót Publicznych na instalację światła elektrycznego w schronisku nad Morskim Okiem. W tym czasie nowe schronisko posiadało 63, a stare 60 miejsc noclegowych, obydwa nadal dzierżawił Teofil Janikowski. Wydatki na schronisko wynosiły: 14.296,65 zł na remonty i inwestycje, 3.051,07 zł na zakup inwentarza. Wykonano nowe drzwi wejściowe, boczne wejścia i dwie ubikacje, pokoik dla personelu. Dochód ze schronisk wyniósł 8.748,60 zł. W tym czasie wartość obiektów szacowano na olbrzymią na ówczesne czasy kwotę 150.000 zł, a ich wyposażenia na kwotę 30.000 zł. W odpowiedzi na starania Oddziału Krakowskiego PTT pismem L.27577 29 z dnia 17.06.1929 Ministerstwo Poczt i Telegrafów zezwoliło na uznanie stacji telefonicznej umieszczonej w schronisku nad Morskim Okiem za rozmównicę publiczną pod warunkiem nałożenia na dzierżawcę obowiązku jej obsługiwania za kwotę 20% wartości opłat za rozmowy.l4 Nadal poświęcano dużą uwagę do prac w bibliotece, które na zakończenie 1929 liczyła ponad 1000 pozycji i została wyposażona w nowe szafy biblioteczne.15 Na koniec roku 1930 Oddział miał 1950 członków. W tym czasie osiągnął przychód 26.366,53 zł (dochód ze schroniska wyniósł 7.842,86 zł) i rozchód 13.509,09 zł. W roku tym przeprowadzono prace w schronisku i jego okolicach na kwotę 4.556,98 zł, oraz dokonano zakupów wyposażenia na kwotę 3.980,44 zł. Główne prace to: wzmocnienie moreny lodowcowej w okolicy schroniska, naprawa mostka na potoku oraz ławek dla turystów na drodze do Czarnego Stawu. Zakupiona została w stoczni Bracia Sebb w Gdańsku łódź dębowa o długości 8 m i szerokości 1,6 m zaprojektowana już w 1927 roku. W jej zakupie i odbiorze wziął udział Komisarz Generalny Rzeczpospolitej w Gdańsku, z którym korespondencję wraz z planem łodzi znajdujemy w aktach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej.16 W roku 1930 bibliotekę objął Bohdan Małachowski. Liczyła ona wówczas 1092 tomy.17 Poza tą liczbą biblioteka zasilona została w niewielkie księgozbiory Sekcji Turystycznej PTT i Sekcji Taternickiej AZS. 24 października 1930 roku na podstawie uchwały Walnego Zgromadzenia Koła Akademickiego przy Oddziale Krakowskim PTT powstał Akademicki Oddział PTT w Krakowie. Uchwała ta została zatwierdzona uchwałą Wydziału Wykonawczego (upełnomocnionego w tej sprawie przez Zarząd Główny) w dniu 26 października 1930 roku, którą to datę należy uznać za datę powstania Oddziału Akademickiego PTT w Krakowie.18 Przyczyniło się to do osłabienia jakościowego i ilościowego Oddziału Krakowskiego, bowiem powołany na bazie jego członków Oddział liczył w pierwszym roku istnienia 250 osób. W roku tym Oddział Krakowski przyznał Oddziałowi w Nowym Sączu dotację na budowę schroniska na Prehybie w wysokości 2.000 zł (została wypłacona w lutym 1931). W marcu 1931 roku na pisemny wniosek prof. Sosnowskiego Zarząd Oddziału zobowiązał się do dalszej pomocy dla Oddziału w Nowym Sączu na budowę schroniska na Prehybie w wysokości kolejnych 2.000 zł. Na tym samym zebraniu Zarządu Oddziału podjęto uchwałę o powołaniu Koła Terenowego w Oświęcimiu. W roku 1931 Zarząd Główny PTT powołał Komisję Tatrzańską do spraw zagospodarowania Tatr. W jej skład weszły Oddziały PTT w Krakowie, Poznaniu, Warszawie i Zakopanem. W jej pracach brać udział mieli również delegaci Zarządu Głównego oraz przedstawiciele Sekcji PTT, a główne zadania Komisji to opracowanie niezbędnych do wykonania prac związanych z zagospodarowaniem turystycznym Tatr ich rozdział i nadzór nad jakością wykonania. Wobec licznych głosów wśród członków Towarzystwa twierdzących, że wspólna siedziba Oddziału i Zarządu Głównego PTT jest dla Oddziału niezwykle korzystna z powodu unikania przez Oddział kosztów, Oddział postanowił zwrócić się do Zarządu Głównego o znalezienie nowego lokalu na potrzeby Zarządu Głównego. W październiku 1931 roku Zarząd Główny PTT przeniósł swoją siedzibę do pobliskiego lokalu, pozostawiając pomieszczenia przy ulicy Potockiego 14 do wyłącznej dyspozycji Oddziału Krakowskiego. O możliwościach finansowych Oddziału w tym czasie świadczy fakt, że udzielił on w październiku 1931 roku pożyczki Zarządowi Głównemu na łączną kwotę 7.250 zł. W roku 1931 w schroniskach przy Morskim Oku udzielono noclegów odpowiednio 2694 i 3177. Wykonano w nich łącznie prace adaptacyjne i remontowe na łączną kwotę 7.964 zł. Bibliotekarzem biblioteki został Witold Paryski. Zawierała ona w tym czasie 1306 dzieł, około 100 przeźroczy i zbiór klisz po Mieczysławie Karłowiczu. W roku sprawozdawczym zanotowano bardzo duży obrót kasowy. Przychody wyniosły 107.665,31 zł, rozchody 108.102,47 zł. Rok ten Oddział zakończył licząc 1940 członków.19 8 maja 1932 roku nastąpiły znaczące zmiany w składzie Zarządu Głównego Towarzystwa. Na Walnym Zjeździe w Krakowie na Prezesa Zarządu Głównego wybrany został Stanisław Osiecki z Warszawy (były wicemarszałek Sejmu i były minister Przemysłu i Handlu), I Wiceprezesem - Walery Goetel z Krakowa, II Wacław Majewski ze Lwowa, III Wiceprezesem Tadeusz Malicki z Zakopanego, sekretarzem Bohdan Jaxa-Małachowski z Krakowa, skarbnikiem Tadeusz Górski z Krakowa. Prócz nich z Krakowa we władzach PTT zasiedli jako członkowie Zarządu Głównego: Aleksander Fredro-Boniecki, Roman Kordys, Bronisław Romaniszyn, Kazimierz Sosnowski, Emil Stolfa. Zastępcami członków Zarządu Głównego zostali sami krakowianie: Jerzy Czoponowski, Jan Kazimierz Dorawski, Zbigniew Grabowski, Włodzimierz Łaba, Władysław Midowicz, Aleksander Praczyński, Bohdan Treter. Tenże Walny Zjazd uchwalił, (wniosek nr 21), aby Oddział Krakowski PTT otrzymał wyłączne i nieograniczone w czasie użytkowanie schronisk nad Morskim Okiem (nowego i starego). Jednocześnie Walny Zjazd Delegatów zalecił Zarządowi Głównemu sporządzenie dokumentów mówiących o zaintabulowaniu w stanie biernym nieograniczonego prawa użytkowania nabytych dotąd przez PTT idealnych części gruntu zajętego przez schronisko nad Morskim Okiem, oraz żeby w kontraktach dotyczących nabywania w przyszłości idealnych części hali nad Morskim Okiem zamieszczał analogiczne klauzule rozszerzające powyższe prawa Oddziału Krakowskiego.20 Walne Zgromadzenie Oddziału Krakowskiego w 1932 roku odbyło się 30 kwietnia. W skład Zarządu weszli: Jan Wacław Czerwiński - prezes, Adam Lardemer - wiceprezes, Emil Stolfa - sekretarz, Włodzimierz Łaba - skarbnik, członkowie: Walery Goetel, Jan Nowicki, Adam Sokołowski, Jan Kiełpiński, Bohdan Jaxa-Małachowski, Jan Włodek, Jan Kazimierz Dorawski, Aleksander Fredro-Boniecki, Jan Fischer, Bronisław Romaniszyn, Edward Ralski. Komisja Rewizyjna to: Marian Dreszer - Przewodniczący, Adam Nodzeński i Jerzy Czoponowski - członkowie. 18 października 1931 roku Władysław Midowicz, członek Oddziału Krakowskiego PTT, złożył donos na ręce Głównej Komisji Kontrolującej w sprawie nadużyć popełnionych przez Skarbnika Towarzystwa. Stwierdził w obszernym piśmie, że opiekując się od czerwca 1928 roku biblioteką Oddziału przebywał stale w siedzibie Oddziału, gdzie obserwował sposób pracy Skarbnika, przeprowadził też szereg rozmów z pracownikami Oddziału. W wyniku tych obserwacji doszedł do wniosku, że sposób prowadzenia ksiąg Towarzystwa, oraz zasadność wydatkowanych pieniędzy budzi wiele wątpliwości. Stwierdził również, że prowadził na ten temat kilka rozmów w tym z Walerym Goetlem, lecz jego uwagi i zarzuty nie zostały wzięte pod uwagę. W końcowej części pisma zagroził poruszeniem sprawy na Walnym Zjeździe Towarzystwa.21 Wydaje się oczywiste, że dopiero w wyniku tej groźby doszło do przeprowadzenia odpowiedniej kontroli. 6 maja 1932 roku Główna Komisja Kontrolująca PTT (w składzie: J.Dorawski, M. Augustynowicz) złożyła sprawozdanie szczegółowe z rewizji ksiąg kasowych Zarządu Głównego za okres 1.01.1927 do 30.09.1931. W wyniku tej kontroli z bardzo poważnymi zarzutami spotkał się skarbnik Zarządu Głównego, jednocześnie skarbnik Oddziału Krakowskiego PTT, Stefan Porębski. Zostały mu udowodnione nadużycia i metody służące ich ukrywaniu jak na przykład fałszowanie ksiąg kasowych poprzez ukrywanie przychodów. Do ciekawszych zakwestionowanych pozycji nie rozliczonych należał brak rozliczeń zaliczki przekazanej dr. Jasińskiemu na zakup parcel w Zakopanem na kwotę 10.000 zł, za wydatki reprezentacyjne dr. Goetla na kwotę 1.000 zł, za wydatki reprezentacyjne dr. Stolfy 1.200 zł. Kwoty te są również ciekawe ze względu na ukazanie stylu pracy Zarządu Głównego (l .000 zł na wydatki reprezentacyjne to bardzo duża kwota). Ustalono, że przez badany okres kasy Oddziału Krakowskiego i Zarządu Głównego stanowiły jedność, którą nierzetelny Skarbnik swobodnie manipulował. Jakkolwiek l stycznia 1927 roku rozdzielono księgowość Oddziału Krakowskiego i Zarządu Głównego to jednak saldo Oddziału 3.143,68 zł przeniesiono do księgi kasowej dopiero 31 grudnia 1927 roku, rzekomo z powodu małego salda w kasie Zarządu Głównego (mimo, że na rachunkach bankowych znajdowało się ponad 9.000 zł). Bałagan ten spowodował, że Oddział Krakowski zmuszony był do pobierania pożyczek i konieczność pokrywania przez Zarząd Główny rachunków za remonty schroniska w Morskim Oku. Bardzo duży bałagan widniał również w zwrotach tych pożyczek. Błędnie księgowano również inne wydatki, co było przyczyną płacenia przez Zarząd Główny zobowiązań Oddziału Krakowskiego i odwrotnie. Jednocześnie stwierdzono, że stale w ręku Skarbnika była przechowywana gotówka w wysokości ok. między 10.000 a 30.000 zł. Ustalono jednoznacznie, że na 30 września 1931 roku Stefan Porębski był winien Zarządowi Głównemu 26.409,93 zł, Oddziałowi Krakowskiemu l .984,50 zł. Trzeba tu dodać, że Zarząd Główny PTT chcąc zabezpieczyć interesy Towarzystwa już 7 października 1931 roku na podstawie porozumienia ze Stefanem Porębskim spisanego 19 września 1931 roku zajął na poczet długu 18 obrazów (w tym np. Juliusza Kossaka, Wojciecha Kossaka, Mehofera, Wyczółkowskiego, Mroczkowskiego, Fałata, Tondosa) oraz 5 sztuk dywanów perskich. Ich wartość wyceniono na ok. 10.000 zł i na taką kwotę zostały ubezpieczone. Zostały one zdeponowane jako własność Towarzystwa w składzie firmy Hartwig w Krakowie, a w późniejszych latach, wobec nie wywiązywania się Porębskiego aż do wybuchu wojny ze spłaty długu częściowo sprzedane. Co do części obrazów nie jest znany ich dalszy los. Wobec tego, że zastaw ruchomości nie pokrywał długów Stefana Porębskiego Polskie Towarzystwo Tatrzańskie zajęło 1/7 parceli budowlanej l.kat. 67/1 wchodzącej w skład realności lwh.26 ks.gr. gm Kraków XVIII położonej w okolicy ul. Warszawskiej. Wartość nieruchomości na dzień zastawu wynosiła 9.000 zł. Wobec braku spłaty do dzisiejszego dnia zastaw ten może być aktualny i powinien podlegać realizacji.22 21 października 1932 odbyło się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie w sprawie dalszej rozbudowy schroniska w Roztoce. Biblioteka licząca ponad 1500 tomów, 50 map i 1552 przeźrocza była nadal pod opieką Witolda Paryskiego. Po przekazaniu schroniska Zarząd Główny PTT, w wyniku podjętej 4 grudnia 1932 roku uchwale zwrócił się do Zarządu Oddziału Krakowskiego pismem 2071/32 z dnia 23.12.1932 o opłatę rat pożyczki na budowę schroniska podjętej od Wydziału Krajowego na budowę schroniska. Jak się okazało, po wyjaśnieniach dotyczących miejsca pobrania pożyczki (chodziło tu o Kasę Oszczędności Miasta Krakowa, Wydział Krajowy podjął jedynie uchwałę o udzieleniu subwencji w celu pokrycia rat, dodatkowo okazało się, że dług na budowę schroniska zaciągnięty został pod zastaw Dworca Tatrzańskiego) Zarząd Oddziału podjął decyzję o odmowie przejęcia przez Oddział spłat. Podczas długotrwałej wymiany korespondencji strony podjęły decyzję o przekazaniu sprawy w trybie statutowym (§ 63) tj. o rozpoczęcie sprawy przed sądem polubownym. Sprawa tego długu i jego spłaty przez Oddział nie została przeprowadzona, mimo wielu zabiegów, aż do wybuchu II wojny światowej.23 W roku 1933 Oddział Krakowski dokonał znacznych remontów w prowadzonych obiektach. Kosztem ok. 15.000 zł odnowiono i rozbudowano przejęte w czerwcu 1932 od Zarządu Głównego PTT w formie dzierżawy na 15 lat zbudowane w 1912 roku schronisko w Roztoce. Na ten czas schronisko dzierżawione przez Romana Grabowskiego posiadało 91 miejsc noclegowych w tym 37 w łóżkach (przyrost o 61 nastąpił w wyniku prac adaptacyjnych realizowanych przez Oddział). Prace modernizacyjne polegały na dobudowaniu od strony zachodniej nadpiwnicznego skrzydła, mieszczącego w parterze 2 pokoje i korytarz, na piętrze wspólną halę noclegową, udostępniono dla tanich miejsc noclegowych pierwsze piętro nad starą częścią schroniska, gdzie uzyskano 4 pokoje mieszkalne i wspólną salę noclegową. W starej części schroniska naprawiono dach, drzwi, okna, podłogi, oszalowano pokoje, oszklono i podmurowano werandę, a przez połączenie 3 pokoi w starej części schroniska uzyskano salę jadalną dla ok. 50 osób. Do pokoi wstawiono 6 pieców kaflowych, zbudowano budynek gospodarczy zawierający ogrzewaną piecem kaflowym pralnię, oraz stajnię i wozownię. Wzbogacono też wyposażenie schroniska poprzez zakup 17 łóżek sprężynowych z materacami, zaopatrzono wszystkie łóżka w podwójne koce oraz w dwie zmiany pościeli. Prace te ułatwiła nie oprocentowana pożyczka w wysokości l .000 zł, udzielona Zarządowi Oddziału przez anonimowego dla potomności wieloletniego członka Zarządu Oddziału Krakowskiego. Kosztem 8.100 zł całkowicie odnowiono dach w schronisku nad Morskim Okiem, przy czym w tej kwocie pokryto 4880 sztuk gontów zużytych do pokrycia nowej części schroniska w Roztoce (o wartości l. 182 zł) oraz 3000 szt. pozostałych w zapasie. Na wyposażenie starego budynku zakupiono 36 zamykanych szafek, które służyć miały turystom na przechowywanie rzeczy oraz dokonano szereg napraw łącznie na kwotę 358,42 zł. Wykonano również nowe ujęcie wody dla obiektu oraz prace porządkowe w otoczeniu za łączną kwotę 800 zł. Obiekt nadal dzierżawiony przez Teofila Janikowskiego posiadał w 18 pokojach nowego 62 łóżka i 50 miejsc noclegowych zbiorowych w starym. Oddział rozpoczął starania o w celu utrzymania zimowego dojazdu do Morskiego Oka i przeznaczył na ten cel 300 zł. Oddział wspomógł finansowo kwotą 500 zł wyprawę w Alpy urządzaną przez Sekcję Turystyczną.24 W roku 1934 Zarząd, w wyniku Walnego Zgromadzenia Oddziału, które odbyło się 23 marca 1934 roku przy udziale 84 członków pracował w składzie: Jan Nowicki - prezes, Jan Włodek - wiceprezes, Emil Stolfa - sekretarz, Edward Ralski - skarbnik, członkowie: Aleksander Fredro-Boniecki, Jan Wacław Czerwiński, Jan Kazimierz Dorawski, Walery Goetel, Jan Kiełpiński, Tadeusz Kowalski, Adam Lardemer, Adam Sokołowski, Jan Alfred Szczepański, Józef Wiśniewski. Komisja Rewizyjna: Marian Dreszer, Adam Nodzeński, Stanisław Breuer. W składzie Zarządu pracowały trzy Komisje: schroniskowa, biblioteczna i dla spraw funduszu naukowego. Biblioteką zarządzał Jan Magiera, a liczyła ona w tym czasie już 1665 tomów, 69 map i 1424 przeźrocza. W zarządzanych przez Oddział schroniskach w omawianym roku 1934 panowała duża frekwencja: w Morskim Oku 4867 osób, w Roztoce 3826. W schronisku nad Morskim Okiem wykonano duży zakres prac remontowych: umocniono belki w ścianach, rozebrano ganek i wymieniono belki na nowe, zbudowano nowe schody od strony zachodniej i częściowo nową podłogę. Nowe podłogi założono również w kuchni, bufecie na sali i na werandzie. Wykonano również szereg drobnych prac remontowych na terenie nowego i starego schroniska. Koszt tych prac wyniósł 5.171,41 zł. Schroniskiem zarządzał nadal Teofil Janikowski. Duży zakres prac wykonano również w Roztoce. Położono nowy dach z gontów nad północną częścią budynku oraz wykonano cały szereg prac adaptacyjnych i drobnych prac remontowych za kwotę l .235,47 zł. Sposób prowadzenia tych prac świadczył o dużej dbałości Oddziału o schroniska. Zauważano bowiem i naprawiano każdą, drobną nawet usterkę. Schroniskiem zarządzał inż. Roman Grabowski. Na wniosek Władysława Krygowskiego Walny Zjazd uchwalił protest przeciw zamierzonej budowie kolejki linowej od Tatrzańskiej Łomnicy na szczyt Łomnicy. W roku 1934 Oddział przystąpił do Sekcji Narciarskiej PTT.25 W roku 1935 Zarząd Oddziału na Walnym Zjeździe Oddziału, które odbyło się 30 kwietnia 1935 ukształtował się w następujący sposób: prezes -Jan Nowicki, wiceprezes - Emil Stolfa, sekretarz - Jan K. Petecki, skarbnik -Ludwik Górski (zastąpiony w późniejszym okresie przez Jana A. Szczepańskiego), członkowie: Aleksander Fredro-Boniecki, Jan Czerwiński, Jan W. Dorawski, Walery Goetel, Jan Kiełpiński, Tadeusz Kowalski, Władysław Krygowski, Adam Lardemer, Włodzimierz Łaba, Edward Ralski, Jan A. Szczepański. Komisję Rewizyjną tworzy li: Marian Dreszer, Adam Nodzeński, Piotr Żmuda. Sąd Honorowy: Teodor Kosch, Jerzy Smoleński, Fryderyk Zoil. Zarząd utworzył trzy Komisje:

- biblioteczną w składzie: Jan Magiera (który jednocześnie prowadził bibliotekę), Jan K. Petecki, Jan A. Szczepański,

- funduszu naukowego w składzie: Walery Goetel, Tadeusz Kowalski, Jan K. Petecki,

- schroniskowa w składzie: Aleksander Fredro-Boniecki, Jan Kiełpiński, Piotr Żmuda.26

W będących w zarządzie Oddziału dwóch schroniskach dokonano szeregu prac. W Morskim Oku, gdzie udzielono 5446 noclegów, wykonano szereg prac (nowa łazienka, naprawa kanalizacji, wodociąg, uzupełniono inwentarz) na łączną kwotę 6.178,53 zł. W Roztoce wybudowano nowe piętrowe skrzydło mieszczące na parterze łazienkę, dwa pokoje cztero osobowe, zaś na piętrze 6 pokoi 2 osobowych oraz jedną salę 14 osobową. Koszt tych prac to 9.778,32 zł. Ogółem od momentu przejęcia obiektu od Zarządu Głównego w 1932 roku Oddział wykonał w Roztoce prace za kwotę 33.561 zł.

W wyniku reformy Statutowej w PTT Oddział opracował i zatwierdził w Urzędzie Wojewódzkim nowy Statut Oddziału.

19 października 1935 roku Zarząd Oddziału wziął udział w sypaniu Kopca im. Marszałka Piłsudskiego poprzez złożenie głazu przeniesionego ze szczytu Mięguszewickiego przez W. Łabę.

W listopadzie tegoż roku, pod wpływem toczącej się dyskusji na temat kolejki linowej na Kasprowy, przy Oddziale utworzono Sekcję Ochrony Gór z dr. Tadeuszem Kowalskim na czele. Sekcja ta energicznie protestowała przeciw planom budowy kolejki.27

13 marca 1936 roku odbyło się Zwyczajne Walne Zgromadzenie Oddziału, na którym ustalono skład Zarządu: Jan Nowicki - Prezes, Emil Stolfa i Jan Kiełpiński - Wiceprezesi, Jan K. Petecki - sekretarz, Stanisław Groński - Skarbnik, Jan Wacław Czerwiński, Jan Kazimierz Dorawski, Ludwik Kowalski, Tadeusz Kowalski, Władysław Krygowski, Adam Lardemer, Jerzy Lilpop, Włodzimierz Łaba, Bogusław Moeser, Bogumił Pawłowski, Adam Sokołowski, Jan Alfred Szczepański, Roman Wojtusiak. W ramach pracy Zarządu funkcjonowały dwie Komisje: Funduszu Naukowego z Tadeuszem Kowalskim, Jerzym Lilpopem i Bogumiłem Pawłowskim oraz Biblioteczna z Janem Magierą, Janem K. Peteckim i Janem A.Szczepańskim. W skład Komisji Rewizyjnej weszli: Marian Dreszer (Przewodniczący), Adam Nodzeński i Piotr Żmuda jako członkowie. Biblioteka Oddziału prowadzona od wielu już lat przez Jana Magierę posiadała 1867 tomów, 72 mapy i 1424 przeźrocza. W schronisku nad Morskim Okiem przeprowadzono szereg drobnych adaptacji, uzupełniono inwentarz i naprawiono akumulatory za łączną kwotę 2.451,19 zł, w Roztoce również uzupełniono inwentarz, zaprowadzono centralne ogrzewanie do nowej części budynku, urządzono umywalnie dla pań i panów oraz łazienkę. Prace te wykonano dzięki subwencji Oddziału Poznańskiego w wysokości 4.000 zł. Ogółem koszt prac w schronisku w Roztoce wyniósł 7.359,47 zł. Komisja Funduszu Naukowego subwencjonowała na kwotę l .000 zł osiem prac naukowych prowadzonych na terenie polskich gór.28 18 marca 1937 odbyło się Zwyczajne Walne Zgromadzenie. Zarząd pracował w składzie Jan Nowicki - Prezes, Emil Stolfa i Jan Kiełpiński - Wiceprezesi, Stanisław Groński - skarbnik, Jan Kazimierz Petecki - sekretarz, Jan Czerwiński, Jan Dorawski, Ludwik Kowalski, Tadeusz Kowalski, Władysław Krygowski, Adam Lardemer, Jerzy Lilpop, Włodzimierz Łaba, Bogusław Moeser, Bogumił Pawłowski, Adam Sokołowski, Jan Alfred Szczepański, Roman Wojtusiak.

l grudnia 1937 roku zmarł w Krakowie przeżywszy 69 lat Jan Nowicki, prezes Oddziału, Honorowy Członek Towarzystwa i Klubu Wysokogórskiego (był autorem w latach 1901-1908 kilku pierwszych wspólnych przejść w Tatrach). Jego to główną zasługą było odnowienie schroniska w Roztoce, przez wiele lat pełnił funkcje delegata Oddziału w schroniskach tatrzańskich.29 Po Jego śmierci funkcję prezesa objął do czasu Walnego Zjazdu dr Emil Stolfa. W okresie sprawozdawczym ustąpił również z Zarządu Bogusław Moeser, w którego miejsce dokooptowano Józefa Dębskiego. W skład Komisji Rewizyjnej weszli Marian Dreszer jako Przewodniczący i członkowie: Adam Nodzeński i Piotr Żmuda. W roku tym zawiązała się przy Oddziale Sekcja Kajakowa, która została członkiem Polskiego Związku Kajakowego, po trzech latach starań Sekcja Narciarska została przyjęta do Polskiego Związku Narciarskiego, co umożliwiło jej normalną pracę (udział w szkoleniach, zawodach, zniżki w obiektach).30 Sekcja ta nie przejawiała dużej działalności. W 1938 roku otworzyła i prowadziła stację narciarsko-turystyczną w bacówce wzorcowej Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego na Gorcu z 6 miejscami noclegowymi. W okresie do wybuchu II wojny światowej koncentrowała się głównie na udostępnianiu swoim członkom (a liczba ich osiągnęła wartość 150 osób) informacji i umożliwianiu udziału w imprezach innych organizacji narciarskich.31 l lutego 1937 roku Komisja Rewizyjna Oddziału posumowała działalność oddziału w roku 1937. Rachunek bilansu zamknął się kwotą 52.528,73 zł, Rachunek Wydatków i Dochodów wyniósł 19.349,93 zł, zaś niedobór finansowy z powodu zwiększonych wydatków w górach, wyniósł 190,31 zł. Wśród wydatków największe pozycje to: schronisko w Morskim Oku (4 267,27 zł, w tym 2 531, l O zł na inwestycje), schronisko w Roztoce (2.070,65 zł, w tym l .410,81 zł na inwestycje), roboty w górach (2.539,80 zł, w tym ścieżka do Czarnego Stawu 1.103,80 zł) oraz subwencje: Klub Wysokogórski 800 zł, na badania prof. Romana Reinfussa na Bojkowszczyźnie 80 zł, dr. Tadeusza Sulimy na badania na Łemkowszczyźnie 50 zł w sumie dotacje wyniosły kwotę l .775 zł. W bilansie znajdujemy kwotę l .984,50 zł jako dług Stefana Porębskiego. Z dochodów największe pozycje to czynsz z Morskiego Oka wraz z prawem fotografowania na kwotę 6.000 zł + 550 zł, oraz czynsz z Roztoki l. 100 zł.32 Biblioteka posiadała 1950 tomów, 110 map, 1116 przeźroczy. W celu uatrakcyjnienia form działalności urządzono w roku sprawozdawczym trzy wycieczki zagraniczne do Francji, Włoch i Austrii zorganizowane przez J. Kiełpińskiego.

15 lutego 1938 roku odbyło się kolejne Walne Zgromadzenie Oddziału Krakowskiego. W skład Zarządu weszli: Władysław Krygowski - prezes, Jan Kiełpiński - wiceprezes, Ludwik Kowalski - wiceprezes, Jan K. Petecki - sekretarz, Stanisław Grońsk - skarbnik, członkowie: Władysław Anczyc, Jan Wacław Czerwiński, Józef Dębski, Jan Kazimierz Dorawski, Józef Jaworzyński, Tadeusz Kowalski, Adam Lardemer, Jerzy Lilpop, Włodzimierz Łaba, Bogumił Pawłowski, Adam Sokołowski, Jan Alfred Szczepański, Roman Woj-tusiak. Funkcjonowały Komisje: Funduszu Naukowego i Biblioteczna.

W skład Komisji Rewizyjnej weszli: Marian Dreszer jako przewodniczący oraz Adam Nodzeński i Piotr Żmuda jako członkowie. Od 2 grudnia 1938 roku w miejsce P. Żmudy wszedł Bogusław Moeser.

Z powodu ustąpienia z władz Oddziału prezesa, dwóch wiceprezesów i członków Zarządu (Władysława Krygowskiego, J. Kiełpińskiego, S. Grońskiego, L. Kowalskiego, T. Kowalskiego, J. Dębskiego), odbyło się 2 grudnia 1938 roku Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie. W wyniku przeprowadzonych wyborów prezesem wybrano Bronisława Romaniszyna, wiceprezesami Jana K. Dorawskiego i Adama Lardemera, a skład Zarządu uzupełniono o: Włodzimierza Gosławskiego, Adama Magierę, Włodzimierza Marcinkoweskiego, Zbigniewa Zarembę i Piotra Żmudę. Biblioteka oddziału prowadzona bezinteresownie nadal przez Jana Magierę liczyła już 2070 tomów, 134 mapy i 1116 przeźroczy.33 Noclegów udzielono: w Roztoce 4795 i w Morskim Oku 4675.34 Rok 1938 Oddział zakończył z ilością 1520 członków (w tym 223 nowoprzyjętych), co dawało mu czwartą pod tym względem pozycję w kraju (po oddziałach: katowickim, bielskim i warszawskim). W sprawozdaniu Komisji Rewizyjnej Oddziału znajdujemy stwierdzenie o obrocie finansowym za rok 1938. Rachunek bilansu za ten rok zamknął się kwotą 53.448,29 zł (Rachunek Wydatków i Dochodów sumą 20.516,56 zł), zaś nadwyżka bilansowa za rok 193 8 wyniosła l. 144,90 zł. 7 marca 193 9 roku Komisja Rewizyjna przedstawiła wniosek Walnemu Zjazdowi Oddziału o udzielnie absolutorium z czynności za rok 193 8 wyrażając uznanie za „gorliwą i wydatną pracę".35 Było to ostatnie skwitowanie przed okresem II wojny światowej. W roku tym Oddział przeznaczył na schronisko w Morskim Oku 6.034,85 zł, w tym na remont szkód spowodowanych Iawiną2.711,23 zł, zakup i transport łodzi 834,51 zł, wykonano również pomiary dla nowego ujęcia wody za kwotę 300 zł przy uzyskanym dochodzie 6.254 zł (6.000 zł czynsz, 200 zł prawo do fotografowania, 54 zł zwrot za podatek przemysłowy). 2 marca 1939 roku Zarząd Oddziału postanowił, że mimo podjęcia przez Teofila Janikowskiego dzierżawy schroniska TTN na Kalatówkach, przedstawi w/w propozycję pozostania w schronisku nad Morskim Okiem. Na schronisko w Roztoce poniesiono nakłady w wysokości 904,64 zł (w tym drobne inwestycje na kwotę 195,65 zł oraz koszt projektu rozbudowy schroniska 265,45 zł) przy dochodzie ze schroniska w wysokości 1.474,23 zł.36 Oddział posiadał trzy sekcje: Narciarską (na dzień 28 luty 1939 - 150 członków; Zarząd w składzie: Władysław Anczyc jako przewodniczący oraz Józef Dębski, którego 19 grudnia 1938 roku z powodu wyjazdu na stałe z Krakowa zastąpił Adam Magiera i Jan K. Petecki - członkowie), Kajakową (29 członków; Zarząd w składzie: Ludwik Kowalski - przewodniczący, J. K. Dorawski - zastępca i J. K. Petecki - sekretarz), Ochrony Gór (43 członków; Zarząd w składzie: Jerzy Lilpop - przewodniczący, Tadeusz Kowalski, Włodzimierz Marcinkowski - członkowie).

Duże znaczenie w okresie II wojny światowej dla zachowania krakowskiego biura Towarzystwa miała działalność Bronisława Romaniszyna, Prezesa Oddziału Krakowskiego PTT. Z narażeniem własnej osoby kontynuował on działalność PTT, aż do czasu, gdy wiosną 1940 roku lokal Oddziału Krakowskiego i Towarzystwa zostały przeznaczone na siedzibę Deutscher Alpenverein Zweig Krakau. Organizacji tej w Krakowie początkowo przewodniczył były trener narciarski Sepp Roehrl, później Austriak Wiktor Martis. Dzięki temu ocalała biblioteka Towarzystwa. W lipcu 1942 rolę opiekuna spraw PTT w Krakowie za cichą zgoda Martisa przejął Jan Alfred Szczepański. Organizacja ta przejęła lokal i bibliotekę. W 1940 roku szereg członków Towarzystwa wpłaciło w Krakowie składkę członkowską.

Tęsknota za działalnością ocalałych po II wojnie działaczy oraz konieczność ratowania majątku Towarzystwa doprowadziła do reaktywowania działalności Oddziału Krakowskiego już w marcu 1945 roku. W tym miesiącu grupa działaczy zwróciła się z apelem do będących w Krakowie Koleżanek i Kolegów mówiącym o konieczności wznowienia działalności. Ustalono w nim termin pierwszego powojennego Walnego Zgromadzenia członków Oddziału Krakowskiego na 25 marca godz. 1000 w lokalu Związku Organizacji Rybackich RP przy ulicy Karmelickiej 6 II p. W tym czasie do Zarządu Oddziału nadchodziła już korespondencja, w tym dotycząca podjęcia działalności w schroniskach Towarzystwa w Roztoce i nad Morskim Okiem. O dzierżawę tego ostatniego ubiegali się: Czesław Łapiński, Kazimierz Darowski, Jan Staszel, Teofil Janikowski, Alina Świerzówna (córka Mieczysława Świerza). Umowę dzierżawną o schronisko nad Morskim Okiem podpisano z Czesławem Łapińskim rezygnując z umowy z Teofilem Janikowskim, który był dzierżawcą od 1922 roku, umowę odzierżawę Roztoki podpisano z Kazimierzem Paszuchą. Tymczasem doszło do sporu w łonie działaczy, ważność pierwszego Zgromadzenia została zakwestionowana przez Zbigniewa Zarembę, który zagroził protestem do władz administracyjnych. W wyniku tej akcji wybrany przez aklamację Prezesem Zarządu Bronisław Romaniszyn uznał za stosowne zrezygnowanie z tej funkcji. Do tej niezbyt przyjemnej sprawy wtrącił się Zarząd Główny, który po zapoznaniu się z całością zagadnienia uznał na swoim posiedzeniu 25 kwietnia prawomocność Walnego Zgromadzenie Oddziału Krakowskiego PTT w dniu 25 marca 1945 roku oraz dokonanych tam wyborów.37 Uważne studiowanie zachowanych dokumentów doprowadza do wniosku, że sprawa wyborów była niezbyt jasną bowiem znajdujemy tu protest Adama Lardemera przeciw nie podpisaniu z Teofilem Janikowskim umowy o dzierżawę schroniska nad Morskim Okiem. W piśmie tym z datą 14 sierpnia 1945 roku rezygnuje on z godności wiceprezesa Zarządu Oddziału Krakowskiego PTT, a przecież był on na to stanowisko wybrany w 1939 roku, a nie w trakcie wyborów 25 marca 1945.38 24 maja 1945 roku Oddział Krakowski PTT został zarejestrowany jako stowarzyszenie w Urzędzie Wojewódzkim w Krakowie. Na ten czas skład Zarządu przedstawił się następująco:

Prezes: Bronisław Romaniszyn, Wiceprezes: Stanisław Siedlecki, Sekretarz: Adam Magiera, Skarbnik: Bolesław Łaba, Członkowie: Włodzimierz Marcinkowski, Marian Marcinkowski, Kazimierz Paszucha, Jan Kazimierz Dorawski, Marian Paully.

W skład Komisji Rewizyjnej weszli: Kazimierz Sosnowski, Adam Nodzeński, Jan Magiera.

Ten sam Walny Zjazd uchwalił przez aklamację rekomendację Bronisława Romaniszyna mianowania członkiem honorowym Towarzystwa.

Przed Walnym Zgromadzeniem Oddziału w 1946 roku Komisja Rewizyjna wystąpiła 24 lutego 1946 roku z wnioskiem o udzielenie absolutorium Zarządowi Oddziału Krakowskiego za rok 1939 w oparciu o uratowane przez Bronisława Romaniszyna materiały związane z działalności Oddziału w tym okresie.

W tym samym dniu wystąpiła również z wnioskiem o udzielenie absolutorium z działalności za rok 1945 stwierdzając zgodność Rachunku bilansu na dzień 31 grudnia 1945 zamykającego się kwotą 8.220,60 zł oraz Rachunku Zysków i Strat za rok 1945 wykazującego zysk netto 5.200,60 zł.39 24 lutego 1946 roku odbyło się Walne Zgromadzenie Oddziału Krakowskiego PTT. Wybrano na niej Zarząd Oddziału w składzie: Prezes: Bronisław Romaniszyn,

Wiceprezesi: Kazimierz Piotrowski, Jan Kazimierz Dorawski, Sekretarz: Adam Magiera, Zastępca Sekretarza: Krystyna Hellerówna, Skarbnik: Zbigniew Zaremba, Zastępca Skarbnika: Adam Wiliński, Członkowie: Zdzisław Bittner, Stanisław Broniewski, Jan Kiełpiński, Jan Magiera, Włodzimierz Marcinkowski, Marian Marcinkowski, Kazimierz Polak, Stanisław Siedlecki, Wiktor Styburski, Władysław Warchał, Stefania Zakrzewska. Komisja Rewizyjna:

Członkowie: Marian Dreszer, Włodzimierz Łaba, Adam Nodzeński, Zastępca Członka: Fryderyk Kędzior, Marian Paully, Marek Sobolewski. Sąd Honorowy:

Członkowie: Józef Dorawski, Kazimierz Sosnowski, Adam Lardemer, Zastępca Członka: Julian Waga, Mieczysław Kempa, Bohdan Laszczka.

W zachowanych aktach Oddziału Krakowskiego PTT znajdujemy umowę między Oddziałem a Polską YMCA w Krakowie o prawo użytkowania dla celów turystycznych budynku w Kasince Małej będącego własnością Jana Józefa Szczepańskiego. Oddział poświadczył w tej umowie, że posiada takie prawo do dnia 31 sierpnia 1946 roku.

W latach 1945-1947 Oddział na podstawie uchwały Zarządu Głównego PTT z dnia 24 września 1945 roku miał swoje Koło w Wadowicach, które w późniejszym czasie stało się odrębnym Oddziałem. Koło to pod prezesurą Czesława Panczakiewicza rozpoczęło intensywną działalność znakarską i popularyzatorską. Głównym jego zadaniem była rozbudowa schroniska na Leskowcu, na który też cel uzyskano w 1946 roku 5.000 złotych dotacji od starostwa powiatowego w Wadowicach oraz 10.000 zł od Zarządu Głównego PTT. Już wiosną 1946 roku rozpoczął się intensywny ruch turystyczny w okolicy schroniska, przerwany na skutek potyczki między siłami NSZ i UB w jego okolicy w sierpniu tegoż roku. Na koniec roku 1946 Koło liczyło 46 członków.40 W 1947 roku na mocy uchwały Walnego Zjazdu Oddział przekazał bibliotekę Zarządowi Głównemu i stała się ona centralną biblioteką Towarzystwa.41 W roku 1948 Oddział utworzył Koła terenowe w Chrzanowie i Tarnowie, które w niedługim czasie stały się samodzielnymi Oddziałami.42 Starając się o odbudowę zwłaszcza wyposażenia schronisk Oddział Krakowski wykonywał znaczne remonty i zakupy w schroniskach w Morskim Oku i Roztoce na bazie środków dzierżawców na poczet przyszłych czynszów. Do końca 1947 roku była to kwota 300.000 ówczesnych złotych. W 1949 roku rozpoczęła pracę Sekcja Narciarska Oddziału.

Niestety, prowadzone w latach 1949 - 1950 rozmowy na temat połączenia PTT i PTK odbiły się na aktywności członków Oddziału Krakowskiego PTT. Wielu działaczy nie wyraziło chęci uczestniczenia w nowych władzach zjednoczonych organizacji, część z nich po pewnym czasie rozpoczęła działalność w Komisji Turystyki Górskiej ZG PTTK, część zasiliła Oddział Krakowski PTTK. Niestety okres powojenny to najsłabiej udokumentowany czas działalności Oddziału Krakowskiego PTT.

Historia Oddziału Krakowskiego PTT to wspaniały przykład działalności oddanych sprawom turystyki górskiej działaczy. Stworzyli oni nie tylko podwaliny dzisiejszej turystyki, lecz przede wszystkim nadali jej ideologiczny kierunek, którego wartości pozostały aktualne do dzisiejszego dnia.

Jerzy Kapłon

¹ Władysław Krygowski Zarys działalności Oddziałów Towarzyska Tatrzańskiego oraz Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego Dzieje Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego 110

³ Bohdan Małachowski Siedemdziesiąt pięć lat pracy. Wierchy Nr 18 Kraków 1948 s.41-104

4 Statut Towarzystwa Tatrzańskiego uchwalony 19 czerwca 1911 roku i zatwierdzony przez c.k. namiestnictwo 28 grudnia 1911 roku pismem L.:XIII.a.2627/l § 18

5 Statut Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego uchwalony 10 grudnia 1922 roku § 50

6 Statut Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego zatwierdzony decyzją Wojewody Krakowskiego 5 kwietnia 1935 roku L.S.P.A.Y. l/K.rm/72/34 § 28

7 Statut Towarzystwa Tatrzańskiego uchwalony 19 czerwca 1911 roku § 15 i § 18

⁸ Wydział PTT w Krakowie (centrala). Wierchy Rok l Lwów 1923 s.270

⁹ Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Odclzial krakowski. Wierchy. Rok2. Lwów 1924 s. 246.

¹⁰ Oddziat Krakowski. Polskie Towarzystwo Tatrzańskie. Urzędowe sprawozdania i komunikaty
Zarządu Głównego Sekcyj i Oddziałów PTT. Wierchy Rok 3. Lwów 1925 s. 304

¹¹ Polskie Towarzystwo Tatrzańskie (Dział oficjalny). Sprawozdanie Zarządu Głównego z działalności
oddziałów w 1925 roku... Oddział PTT w Krakowie Wierchy Rok 4 Lwów 1926 s. 216

12 Jw. Zamknięcie rachunkowe ksiąg Zarządu Głównego PTT w Krakowie za rok 1925 s. 210-211

¹³ Sprawozdanie Oddziałów, Kół i Sekcyj Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności
za rok 1928 Wierchy Rok 7 Kraków 1929 s. XXXV

¹⁴ Akta Schronisko nad Morskim Okiem w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej

15 Sprawozdanie Oddziałów, Kół i Sekcyj Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności za rok 1929.  Wierchy Rok 8 Kraków 1930 s. LIII

¹⁶ Akta Schronisko nad Morskim Okiem w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 15.02.06

17 Sprawozdanie Oddziałów, Kół i Sekcyj Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z dzialalności za rok 1930. Wierchy Rok 9 Kraków 1931 s.LXXX

¹⁸ Akta Oddziahi Krakowskiego PTT w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 14.12.

¹⁹ Sprawozdanie Oddziałów, Kół i Sekcyj Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z działalności za rok 1931 s. XXXIII Wierchy Rok 10 Kraków 1932

20 Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzyska Tatrzańskiego w Krakowie za okres od l kvietnia 1932 do 2 kvietnia 1933. Kraków 1933 s. 10.

21 Akta Sprawa Stefana Porębskiego   w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 13.01.01

22 Akta Stefana Porębskiego w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 13.01.01.

23 Akta Schronisko nad Morskim Okiem w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 15.02.06.

²⁴ Sprawozdania Oddzialów i Kół Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od l kwietnia 1932 do 2 kwietnia 1933 s 60

²⁵ Sprawozdanie Oddziałów i Koi Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sprawozdaniu z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od l kwietnia 1934 do 31 marca 1935 s 52

26 Sprawozdanie Oddziałów i Kół Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sprawozdaniu z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od l kwietnia 1935 do 31 marca 1936 s 61

27 Sprawozdanie Oddziałów i Kół Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od 1.04.1935 do 31.03.1936 str. 62

28 Akta Oddziału Krakowskiego PTT w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 15.02.06.

29 Kronika żałobna . Wierchy Rocznik 15. Rok wydania 1937 Kraków. Str. 256

³⁰ Sprawozdanie Oddziałów i Kół Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego   w Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od 1.04.1937 do 31.12.1937 str. 72

31 Akta Oddziału Krakowskiego PTT w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 14.12.

33 Akta Oddziału Krakowskiego PTT w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 14.12.

34 Sprawozdanie Oddziałów i Koi Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sprawozdanie z działalności Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Krakowie za okres od 1.01.1938 do 31.12.1938 str. 74

35 Akta Oddziału Krakowskiego PTT w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 14.12.

37 Akta Oddziału Krakowskiego PTT w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 14.12.

38 Akta Schronisko nad Morskim Okiem w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 15.02.06.

39 Akta Oddziału Krakowskiego PTT w materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 14.12.

40 Koło PTT w Wadowicach w Materiałach Ośrodka Dokumentacji Historii Turystyki Górskiej w Krakowie sygn. 14.12.04.

41 Bogdan Małachowski Siedemdziesiąt lat pracy. Wierchy Rok 18 Kraków 1948 s. 77