Vademecum Górskie COTG PTTK

Przełom Wisłoka

Rzeka płynie wąskim korytem, otoczonym urwistymi, wysokimi do 60 m zboczami, utworzonymi z zapadających na południe piaskowców krośnieńskich. Pierwotnie Wisłok skręcał od Sieniawy ku zachodowi, a następnie od Rymanowa płynął na północ, wzdłuż doliny obecnej rzeki Tabor. Zmiana biegu nastąpiła wskutek przeciągnięcia czyli kaptażu Wisłoka przez potok wcinający się od strony dzisiejszego Beska przez wzniesienia Pogórza Bukowskiego. Przełom powstał 80 tys. lat temu i jako jedyny w Polsce pochodzi z plejstocenu. 

Odsłonięcie Olzy w Rudawce Rymanowskiej, fot: B. Janusz

 W obrębie przełomu widoczne są warstwy krośnieńskie i przejściowe płaszczowiny ślaskiej. Ciekawostką są występujące w ich obrębie dolomity syderyczne. Kierując się w górę rzeki można natrafić na okazałe odsłonięcia warstw, najsłynniejsze jest odsłonięcie łupków menilitowych (nazwę nadaje im menilit, będący nieprzeźroczysta, brunatno-czarną odmianą opalu, minerału z grupy krzemionki) Olzy w Rudawce Rymanowskiej 40 metrowej wysokości. Jest to największe odsłonięcie tego typu w Karpatach. Skały są pięknie warstwowane, posiadają różne kolory i odcienie od czekoladowego po czerwone. Na powierzchniach łupków bez trudu znaleźć można skamieniałości kopalnych ryb w formie odcisków, rzadziej jako dobrze zachowane szczątki, a niekiedy jako całe szkielety. W 1978r. powstały zbiornik „Besko” i zapora w Sieniawie, zajęły one środkową część przełomu, choć istniała groźba całkowitego zalania doliny.

Rudawka Rymanowska szczególnie zauroczyła Karola Wojtyłę, który po raz pierwszy zawędrował tam w 1952r., potem w 1953r. i w 1957r. Od początku lat 70. przyjeżdżał w lipcu tu sześć razy. To właśnie niedaleko Rudawki znajduje się góra Spalony Horbek nazywana przez Wojtyłę Górą św. Anny. Od strony południowej na Górę św. Anny wspiąć się można, wchodząc obok wodospadu przy odkrywce do kanionu strumienia, który stał się natchnieniem dla „Tryptyku Rzymskiego” Jana Pawła II. Wanda Półtawska wspomina w książce „Beskidzkie rekolekcje” niezwykłe wydarzenie z ostatniego pobytu w Rudawce: „Biwakując pod tą górą w nocy z 5 na 6 sierpnia 1978 roku, Wojtyła miał proroczy sen. «Dziwne, nigdy nic mi się nie śni, a dzisiaj śnił mi się Paweł VI – wołał mnie do siebie» – powiedział przy śniadaniu. Następnego dnia dowiedzieli się o śmierci Papieża.”

Przełom Wisłoka jest cennym obiektem geologicznym, geomorfologicznym i geoturystycznym. Od wielu lat czynione są starania nad utworzeniem w tym miejscu rezerwatu przyrody, póki co bezskutecznie.

• Kłos S., 2002, Osobliwości Podkarpacia, Wyd. Libra, Rzeszów
• Słomka T. i in., 2006, Katalog obiektów geoturystycznych w Polsce, Wyd. AGH, Kraków
• Gucik S., Ślączka A., 1973, Przewodnik geologiczny po wschodnich Karpatach fliszowych, Wyd. Geologiczne, Warszawa
• Potocki A., 2011, Bieszczadzkimi i beskidzkimi śladami Karola Wojtyły, Wyd. Carpathia, Rzeszów
• Półtawska W., 2009, Beskidzkie rekolekcje, Edycja Św. Pawła, Częstochowa

COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.