Vademecum Górskie COTG PTTK

Pszonak pieniński

Erysimum pieninicum - endemiczna roślina naczyniowa z rodziny kapustowatych.

Taksonomia, morfologia i biologia gatunku

Gatunek ten po raz pierwszy opisany został przez Hugona Zapałowicza w roku 1913 jako podgatunek Erysimum wahlenbergii. Po wojnie dokładniej zbadany, m.in. przez profesora Pawłowskiego, który nadał mu rangę osobnego gatunku. Ze względu na brak szerszych badań taksonomiczno-genetycznych rodzaju Erysimum przez większość botaników również uznawany jest za osobny gatunek.

Pszonak pieniński jest rośliną kilkuletnią o wysokości 30-120 cm, z różyczką liści odziomkowych, o kolorze szarozielonym, pokrytą krótkimi włoskami. Łodyga jest gęstoulistniona, liście podłużne, często ząbkowane. Płatki korony są koloru żołtego.

Pszonak pieniński na Górze Zamkowej w Czorsztynie, fot. A. Ciach

Pszonak kwitnie w czerwcu i lipcu. Zapylany jest przez owady i rozmnaża się wyłącznie generatywnie (płciowo). Jeden osobnik może wyprodukować ponad tysiąc nasion o dużej żywotności i zdolności do kiełkowania.

Zasięg i siedlisko

Pszonak pieniński jest endemitem flory Polski, a jego zasięg występowania ogranicza się do ciepłych muraw naskalnych Pienin. Najliczniejsza i najbardziej znana populacja znajduje się na Górze Zamkowej w Czorsztynie. W ostatnich latach odkryto również stanowiska u podnóża Upszaru i góry Flaki , a także w Wąwozie Homole, jednak nie zostały one zweryfikowane pod kątem taksonomicznym. Wymienione stanowiska rozmieszczone są na wysokościach od 500 do 790 m n.p.m. Roślina ta rośnie na zasadowych glebach o dużej zawartości węglanu wapnia, preferuje miejsca nasłonecznione.

Zagrożenia i ochrona

Liczebność populacji pszonaka pienińskiego w Czorsztynie wynosi ponad 1000 osobników kwitnących. Obecnie nie widać poważniejszych zagrożeń dla przetrwania gatunku w naturalnych warunkach, mimo jego statusu (VU - narażony), objęcia Konwencją Berneńską oraz jego obecności na liście gatunków prawnie chronioncyh w Polsce i w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin. Większość populacji znajduje się na obszarze chronionym (Pieniński Park Narodowy), w dodatku pszonak hodowany jest w wielu ogrodach botanicznych na terenie całego kraju oraz w ogródkach dydaktycznych, należących do Pienińskiego Parku Narodowego.

1. Czerwona Księga Karpat Polskich - rośliny naczyniowe, red. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, wyd. Instytutu Botaniki PAN, Kraków 2008