Vademecum Górskie COTG PTTK

Roman Reinfuss

Prof. dr hab. Roman Reinfuss (ur. 27 maja 1910 r., zm. 26 września 1998 r. w Krzywaczce pod Krakowem) – wybitny etnograf i badacz sztuki ludowej, związany swoją twórczością naukową z góralszczyzną karpacką w szczególności z Łemkowszczyzną. W 1931 roku podjął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, by w 1935 roku uzyskać tytuł magistra praw. Na pierwszym roku studiów nawiązał kontakt z Sewerynem Udzielą, dyrektorem Muzeum Etnograficznego w Krakowie, dzieląc się z nim wynikami amatorskimi badań etnograficznych prowadzonych dorywczo w okolicach Gorlic oraz zaczął słuchać wykładów prof. Kazimierza Moszyńskiego w Katedrze Słowian w Uniwersytecie Jagiellońskim. Brał również udział w pracach seminaryjnych. Pierwszy swój artykuł o łemkowskim pasterstwie opublikował w 1931 roku w niedzielnym dodatku krakowskiego „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”. Aplikantura w kancelarii notarialnej w Gorlicach w 1936 roku, utwierdziła go ostatecznie w przekonaniu, że nie będzie uprawiał tej profesji. We wrześniu 1936 roku podjął prace w Muzeum Etnograficznym w Krakowie, gdzie po roku awansował na kustosza. Równolegle kontynuował studia etnograficzne u prof. Kazimierza Dobrowolskiego, jako jego asystent w Seminarium Etnologicznym i Socjologicznym UJ. Podczas okupacji niemieckiej, zgodnie z konspiracyjnymi zaleceniami Feliksa Kopery, prezesa Związku Muzeów w Polsce, opiekował się nadal zbiorami muzealnymi, początkowo w charakterze dozorcy, potem laboranta-konserwatora, jednocześnie intensywnie dokształcając się i studiując archiwalię oraz literaturę. Według świadectwa przytoczonego przez prof. Moszyńskiego, zasługi Romana Reinfussa w ratowaniu zbiorów były „wybitne”, a jego przedsięwzięcia „narażały go poważnie wobec władz okupacyjnych”.

W 1945 roku ukończył studia etnograficzne, a w 1946 uzyskał doktorat na podstawie pracy „Łemkowie jako grupa etnograficzna”. W 1953 roku ukazał się jego praca „Polskie druki ludowe na płótnie”, która miała być podstawą przewodu habilitacyjnego, ale w tym czasie habilitacje zostały zniesione. W 1955 roku został profesorem nadzwyczajnym, a w 1971 otrzymał nominację na profesora zwyczajnego. Na przełomie lat 1945/46 podjął się zorganizowania studiów etnograficznych na reaktywowanym wówczas Uniwersytecie Wrocławskim, gdzie pracował do 1949 roku, początkowo jako wykładowca, później zastępca profesora i kierownik katedry. Rozpoczął badania nad zabytkowym budownictwem drewnianym Dolnego Śląska, nad kulturą ludności osiedlanej wówczas na tych terenach, a także nad dokumentacją zbiorów muzeów dolnośląskich. Pod koniec 1946 roku podjął się nowego zadania organizacyjnego i naukowego. Został kierownikiem Sekcji Zdobnictwa w powstałym wówczas Państwowym Instytucie Badania Sztuki Ludowej, a następnie kierownikiem Pracowni Dokumentacji Polskiej Sztuki Ludowej Państwowego Instytutu Sztuki w Krakowie, włączonej w 1960 roku do Instytutu Sztuki PAN w Warszawie. Zainicjował planowe badania terenowe nad całokształtem sztuki ludowej dawnej i współczesnej, obejmujące cały obszar kraju. Kierował zespołem przez 34 lata, do końca 1989 roku, kiedy to przeszedł na emeryturę. Stworzył w Instytucie Sztuki wraz ze swoim zespołem pracowników unikalne archiwum obejmujące ponad 95 tyś. pozycji inwentarzowych: rysunków, tekstów oraz 80 tyś. fotografii, dokumentujących polską sztukę ludową.

Budował podwaliny powojennej etnografii, poświęcając się pracy dydaktycznej, którą prowadził na Uniwersytecie Wrocławskim, Wyższej Szkole Nauk Społecznych w Krakowie oraz Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych, późniejszej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W Katedrze Etnografii Słowian Uniwersytetu Jagiellońskiego (późniejszy Instytut Etnologii) prowadził wykłady na temat polskiej sztuki ludowej. Pod jego opieką powstało kilkanaście prac magisterskich. Na Uniwersytecie Marii Curie – Skłodowskiej w Lublinie zorganizował po wieloletniej przerwie od podstaw Katedrę Etnografii i Etnologii.

Zmarł 26 września 1998 roku, w Krzywaczce pod Krakowem. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim.

Działalność naukowo-badawcza

Działalność naukowo-badawcza Romana Reinfussa koncentrowała się w dwóch obszarach. Pierwszy to kultura ludowa mieszkańców Karpat i jej powiązania z krajami bałkańskimi. Zajmował się zagadnieniem wędrówek wołoskich i ich wpływem na kulturę materialną i ludową aż po Podtatrze i Tatry; drugi stanowiła sztuka ludowa w Polsce i krajach sąsiadujących z nią.

Materiały zebrane w latach 30. XX wieku na Łemkowszczyźnie, a także wśród Bojków, Rusinów Szlachtowskich, a częściowo również Hucułów nabrały bezcennej wartości po akcjach przesiedleńczych Łemków i Bojków, i po zmianie granicy państwowej. W tej dziedzinie stał się najpoważniejszym autorytetem. Żywo interesował się również kulturą poszczególnych grup górali polskich, a także problemami pogranicza pomiędzy góralami a ludnością nizinną.

Ważną dziedziną jego działalności było także muzeoznawstwo, zwłaszcza skansenologiczne. Własne doświadczenia muzealne wykorzystywał we współpracy z muzeami na wolnym powietrzu. Szczególnie silnie więzy łączyły go z Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, Muzeum Wsi Kieleckiej w Tokarni oraz skansenem w Lublinie, z którymi opracowywał bądź konsultował projekty etnograficzne i architektoniczne, a nawet w trakcie badań terenowych uczestniczył w wyborze konkretnych obiektów do przeniesienia.

Był członkiem:

Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego
Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego
Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego
Komitetu Nauk Etnologicznych PAN
Komisji Etnograficznej PAN w Krakowie
Międzynarodowej Komisji Badań Karpackich
Rady Naukowej Instytutu Sztuki PAN
Rady Naukowej Instytutu Kultury Materialnej PAN
Rady Naukowej Stowarzyszenia Twórców Ludowych Przewodniczącym Rady Naukowej Instytutu Architektury w Politechnice Krakowskiej

Rad Muzealnych:

Muzeum Etnograficznego w Krakowie, Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu, Muzeum Wsi w Lublinie, Muzeum Wsi Kieleckiej, Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku,
Redaktor „Polskiej Sztuki Ludowej” (1948-1952), „Polskiego Atlasu Etnograficznego”, członek kolegium redakcyjnego „Wierchów” (1973-1991)

Otrzymał nagrody i odznaczenia:

Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1970)
Nagroda im. O. Kolberga (1975)
Nagroda im. K. Rzymowskiego (1978)
Nagroda Miasta Krakowa (1983)
Order Sztandaru Pracy (II kl. 1986)
Zasłużony dla Edukacji Narodowej (1984)
Zasłużony Działacz Kultury
Honorowy Obywatel Miasta Zakopanego
Złota Odznaka „Za Opiekę nad Zabytkami”
Liczne odznaczenia lokalne

(Źródło: UCHWAŁA Nr XLIX/811/10 SEJMIKU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO z dnia 27 września 2010 roku w sprawie ustanowienia Nagrody Województwa Małopolskiego im. Romana Reinfussa za wybitne i szczególne osiągnięcia w dziedzinie zachowania lokalnej tożsamości kulturowej w Małopolsce.)

COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.