Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK

Vademecum Górskie COTG PTTK

>> Regulamin << >> Jak zostać współautorem Vademecum <<

Treść hasła:

lub wybierz interesujacą cię literę

Andrzejówka schronisko:

Schronisko PTTK ANDRZEJÓWKA

Schronisko PTTK ,,Andrzejówka” jest położone na wysokości 796 m n.p.m. (tablica na budynku: 805 m) w pobliżu Przełęczy Trzech Dolin w centrum Gór Suchych będących najwyższym pasmem Gór Kamiennych (mezoregion w ramach Sudetów Środkowych).

Historia

Schronisko należy do najmłodszych w Sudetach, jego uroczyste otwarcie odbyło się 21 padziernika 1933 r. – zbudowano go 96 lat po wzniesieniu pierwszych zachodniosudeckich schronisk na Wysokim Kamieniu i nad Śnieżnymi Kotłami (1837 r.). Podobnie jak wymienione obiekty, "Andrzejówka” powstała na surowym korzeniu (tzn. w miejscu przedtem nie użytkowanym), również od początku przeznaczono ją wyłącznie dla turystycznych celów. Był to okres rosnącego ruchu wycieczkowego, w którym czołową rolę odgrywała intensywnie rozwijająca się aglomeracja wałbrzyska. Poza Wałbrzychem ważnymi punktami wyjściowymi środkowosudeckich szlaków były: Jedlina Zdrój, Szczawno Zdrój i Sokołowsko.

Wybór miejsca postawienie schroniska okazał się niezwykle trafny, ponieważ usytuowano je w bardzo korzystnych warunkach topograficznych: na wys. 805 m. u podnóża wyniosłej Waligóry (936 m), tam, gdzie graniczą ze sobą górne krańce trzech dolin, stąd obecnie miejsce to określane jest mianem Przełęczy Trzech Dolin. Tego rodzaju lokalizacja z góry wyznaczała „Andrzejówce” rolę węzła szlaków prowadzących z wymienionych miejscowości, a także z innych ośrodków. W krótkim czasie schronisko stało się ważnym ogniwem zespalającym szlaki Sudetów Zachodnich i Wschodnich. Tę funkcję spełnia ono do dziś.

Zwykle schroniska wznosi się opodal atrakcyjnego punktu widokowego, który umożliwia poznanie okolicy i z którym bywają one często kojarzone. Dla „Andrzejówki” miejscem obserwacji krajobrazów był szczyt Waligóry, dziś porośnięty lasem, ale zdjęcia z okresu międzywojennego pokazują zupełnie bezleśny wierzchołek. Jeszcze po ostatniej wojnie zaliczano Waligórę do szczytów widokowych.
Schronisko zbudowano – jak już wspomniano – na surowym korzeniu, ale nie w terenie, gdzie turystyka była dotąd obcym zjawiskiem. W rejonie Wałbrzycha działała od 1885 r. organizacja turystyczna Waldenburger Gebirgsverband, czyli Wałbrzyski Związek Górski, w skrócie W.G.V. Związek ów zajmował się znakowaniem szlaków, budową schronisk i wież widokowych oraz organizacją ruchu wycieczkowego. Członkowie W.G.V. otrzymywali corocznie broszurę zawierającą plan niedzielnych wycieczek z przewodnikiem (pieszych, a później także autokarowych), była tam również informacja o przywilejach członków Związku, którzy m.in. mieli prawo do:

bezpłatnego wstępu na wieże widokowe na Chełmcu, Trójgarbie i na Parkowej Górze w Szczawnie Zdroju;
ulgowych opłat za wstęp do muzeum R.G.V. w Jeleniej Górze, muzeów regionalnych w Wałbrzychu i Kłodzku;
zniżkowej opłaty za wstęp na zamek Książ i do palmiarni w Lubiechowie.

„Andrzejówkę” zbudowano z inicjatywy W.G.V. Związek pokrył jednak tylko cześć kosztów inwestycji, resztę sfinansowało towarzystwo budowlane z Ludwigsburga koło Stuttgartu. Głównym architektem był F. W. Kronke z Wałbrzycha, roboty murarskie powierzono wałbrzyskiej firmie Becker & Bergmann, a całą drewnianą konstrukcję budynku, pokryty eternitem dach i prace wykończeniowe wykonała, również wałbrzyska, firma Petrick. Budowę przeprowadzono w szybkim tempie: firma Petrick zaczęła prace ciesielskie w 1932 r., a w październiku następnego roku obiekt oddano już do użytku.

Największe jednak zasługi w powstaniu schroniska miał czołowy działacz W.G.V., wałbrzyski aptekarz Andreas Bock (1866–1942). To właśnie on zainicjował budowę, zdobywał fundusze i doglądał prac budowlanych. Uważano go za twórcę schroniska i dlatego otrzymało ono nazwę ,,Andreasbaude”, która w spolszczonej wersji dotrwała do naszych czasów.

Artysta z Janowic, Hans Brochenberger, wykonał istniejące do dziś stylowe rzeźby zdobiące wnętrza schroniska. W sali jadalnej na jednym ze słupów wyrzeźbił skrzata leśnego, „dobrego ducha domu”, który symbolicznie utrzymuje cały jego ciężar. Inne słupy ozdobiono na ogół motywami śląskimi, jak para tancerzy, drużba, para ślubna. Są też zwierzęta leśne, owczarz i narciarz „szusujący” wzdłuż schodów. W schronisku znajdował się także obraz olejny z widokiem „Andrzejówki”. Początkowo zresztą nie planowano tak bogatego wystroju wnętrza.

Pierwszymi gospodarzami schroniska zostało małżeństwo Otto i Margarete Rübartsch. Otto Rübartsch, szynkarz, wywodził się ze starej rodziny browarników i karczmarzy spod Dusznik, a objęcie, „Andrzejówki” zaproponował mu Andreas Bock.

Nowe schronisko posiadało 3 sale jadalne z prawie 220 miejscami, dalszych 300 miejsc znajdowało się na terenie przed budynkiem. Część noclegowa była o wiele skromniejsza i składała się z 3 pokojów jednoosobowych, 8 dwuosobowych i 2 trzyosobowych. „Andrzejówka” dysponowała więc zaledwie 25 miejscami noclegowymi. Proporcja ta świadczy, ze schronisko było nastawione przede wszystkim na obsługę krótkich wycieczek niedzielnych. Cena noclegu wynosiła od l,75 do 2,25 marki.

Pomieszczenia „Andrzejówki” otrzymały, swoje nazwy, np. Wałbrzyskie, Boguszewskie, Karkonoskie i związany z nimi wystrój. Do dyspozycji gości były łazienki z ciepłą i zimną wodą, natryski, suszarnia odzieży. Budynek posiadał ogrzewanie parowe.

Przedwojenne kroniki turystyczne dość rzadko wspominały o „Andrzejówce”. Trzeba pamiętać, że w państwie niemieckim działała ona zaledwie 12 lat. Najważniejsze pismo turystyczno-krajoznawcze „Der Wanderer im Riesengebirge” poświęciło schronisku artykuł z okazji jego otwarcia. Na uroczystość przybyli przedstawiciele zarządu W.G.V. oraz liczni goście. Specjalnie zaproszona orkiestra maszerowała w pochodzie od zamku Radosno do nowego schroniska. Potem miały miejsce przemówienia, w których szczególnie dziękowano Andreasowi Bockowi.

W krótkim czasie „Andrzejówka” zyskała sobie znaczną popularność, zarówno w lecie, jak i w zimie. W lutym 1936 r. odwiedziła schronisko holenderska królowa Wilhelmina wraz z księżniczką Julianną. Goście odbywali wycieczki do zamku Książ i Sokołowska, gdzie zorganizowano wówczas mistrzostwa narciarskie. Sama królowa także jeździła na nartach, a księżniczka Julianna uczyła się tej sztuki pod kierunkiem członków miejscowych klubów. W czasie dwutygodniowej wizyty (14–28 XI), która stanowiła dużą atrakcję dla okolicznych mieszkańców, schronisko nie przyjmowało innych gości. Po jej zakończeniu Otto Rübartsch otrzymał przydomek „królewskiego gospodarza” (,,Königlischer Baudenwirt”).

Były też mniej widowiskowe wydarzenia. W „Andrzejówce” zbierał się na obrady zarząd W.G.V., podczas których składano m.in. sprawozdania z działalności Związku, omawiano bieżące zagadnienia odnoszące się do turystycznego zagospodarowania rejonu wałbrzyskiego itp. W 1936 r. np. sporo uwagi poświęcono wyznaczeniu wielkiego szlaku górskiego Saara – Śląsk. Jego fragment w rejonie Wałbrzycha miał prowadzić trasą: Sokołowsko – Wysoka Droga – „Andrzejówka” – Rybnica Leśna – Glinica – Jedlina Zdrój.

Jak przystało na schronisko noszące taką nazwę, W.G.V. organizował w nim dla swych członków tradycyjne zabawy andrzejkowe z wróżbami i tańcami. Na ,,prima aprilis” odbywano zaś „uroczysty pogrzeb zimy”.

Wojenne losy „Andrzejówki” potoczyły się podobnie, jak wielu innych obiektów turystycznych w Sudetach. Schronisko pracowało do jesieni 1944 r., kiedy to zostało skonfiskowane przez władze hitlerowskie i przekazane organizacji Hitlerjugend, która organizowała w nim obozy wypoczynkowe i szkoleniowe. W styczniu 1945 r. zajął je Wehrmacht na siedzibę grupy obrony przeciwlotniczej. Taką rolę „Andrzejówka” pełniła do ostatnich dni wojny, kiedy to wraz z wojskiem ewakuowano również rodzinę dzierżawcy.

Po wojnie

Stosunkowo najgorzej znane są powojenne dzieje schroniska. Od sierpnia 1945 do maja 1946 opiekował się nią nadal Rübartsch. Po jego przesiedleniu do Niemiec ,,Andrzejówkę ” przejęło na krótko Dolnośląskie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego, a później stała się ona schroniskiem wałbrzyskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego.

W styczniu 1953 r.nastąpiło oficjalne otwarcie schroniska przez Oddział PTTK, oraz nadanie obiektowi imienia Mirosława Krajewskiego (członek GL, dowódca akcji na Cafe Club 1944, potem oficer LWP. Poległ w 1945 r.). Nowa nazwa jednak nie przyjęła się wśród turystów.

Około 1955 r. do „Andrzejówki” przyłączono drugi budynek noclegowy, były obiekt kolonijny, co zwiększyło ilość miejsc w schronisku do ponad 100.

W latach 1957–1962 r. obiekt był podległy Zarządowi Zakładu Eksploatacji Obiektów Turystycznych PTTK z siedzibę w Szczawnie Zdroju, a po jego likwidacji, w latach 1962–1964 schroniskiem ponownie zarządzał Oddział PTTK w Wałbrzychu. W sezonie zimowym dyżury pełnią tu ratownicy Wałbrzyskiej Grupy Operacyjnej Górskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego.

Od 1964 r. schronisko jest kolejno pod zarządami przekształcanych przedsiębiorstw PTTK: Biura Usług Turystycznych PTTK, Okręgowego Zarządu Gospodarki Turystycznej PTTK w Szczawnie Zdroju, Spółki „Hotele i Schroniska Sudeckie PTTK” w Jeleniej Górze.

W 1968 r. powstały pierwsze wyciągi narciarskie zaczepowe, potem orczykowe, a 26 stycznia 1978 r. odbył się I Bieg Gwarków – masowa impreza rekreacyjna na nartach śladowych. Jej pomysłodawcą i organizatorem jest wielki miłośnik sportów zimowych Julian Gozdowski. W latach 1978–1983 Klub Turystyki Konnej Podkowa PTTK organizował popularne rajdy konne, a w „Andrzejówce“ znajdował się jeden z etapów imprezy.

Z okazji obchodów 30-lecia Oddziału PTTK w Wałbrzychu we wrześniu 1981 r. na budynku schroniska odsłonięta została tablica pamiątkowa poświęcona długoletniemu działaczowi PTTK, znakarzowi, sekretarzowi biura Oddziału doktorowi Jerzemu Cholewickiemu. Odsłonięcia tablicy dokonał jego syn. Tekst umieszczony na tablicy: Dr Jerzemu Cholewickiemu 1892–1976 czołowemu działaczowi ruchu turystycznego i krajoznawczego, zasłużonemu znakarzowi szlaków górskich w Sudetach Oddział PTTK w Wałbrzychu.

Po latach mało kto pamięta, że ,,Andrzejówka” to jedyne między Rudawami Janowickimi a Przełęczą Jugowską schronisko górskie PTTK ktre zdołało zachować prawie niezmienioną przedwojenną nazwę.

Gospodarze 1950–2004

Roman i Wiesława Krzyżanowscy, Roman i Jadwiga Korzeniowscy, C. Marcinkowski, Ryszard i Barbara Węglowscy, Jerzy Stańkowski, Anna i Roman Pohribniakowie, Andrzej Samarcew, Marek Tymiński, Tomasz Świtoń.

Wykorzystano opracowanie Romana Wytyczaka Z dziejów schroniska PTTK „Andrzejówka“ „Karkonosz“ 4/1988, materiały Oddziału PTTK ,,Ziemi Wałbrzyskiej” w Wałbrzychu, oraz wiadomości zawarte na stronie internetowej schroniska: www.andrzejowka.com.pl oraz na stronie www.sudety.it

Opracowanie COTG PTTK

COTG PTTK i autorzy opracowań wyrażają zgodę na wszelkie wykorzystywanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.

Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK
31-010 Kraków,
ul. Jagiellońska 6
tel.: 12 422 28 40
e-mail: poczta@cotg.pttk.pl

Katalog Centralnej Biblioteki Górskiej PTTK