Vademecum Górskie COTG PTTK

Schronisko na Starych Wierchach

Położenie

Schronisko PTTK im. Czesława Trybowskiego – leżące przy Głównym Szlaku Beskidzkim, prowadzącym na tym odcinku z Rabki przez Maciejową na Turbacz i dalej przez Lubań do Krościenka – stanowi doskonały punkt wypadowy dla wybierających się w Gorce. Położone jest na polanie, na zachodnim skraju Gorczańskiego Parku Narodowego, skąd roztacza się wspaniały widok na Tatry, Babią Górę oraz malownicze śródgórskie dolinki.

Schronisko PTT

Historia tych okolic sięga daleko wstecz, bo aż do XIII w., w którym w dokumentach pojawiają się już nazwy takich miejscowości jak Niedźwiedź czy Klikuszowa. Tędy bowiem przebiegał z Krakowa przez Mszanę Dolną i dalej na Podhale i Węgry słynny szlak przemytniczo-handlowy zwany Drogą Królewską. Dzięki temu polanę Stare Wierchy odwiedzali często kupcy, pątnicy, zbójcy oraz powstańcy, a w czasach nam współczesnych partyzanci. Starzy górale pamiętają jeszcze dobrze w tym miejscu prosperującą karczmę, która szczególnie przyciągała wędrowców.

Sięgnąwszy do kronik Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Rabce, który powstał 1 grudnia 1927 r., a który dał początek zorganizowanej turystyce na tym terenie, dowiadujemy się, że grupa zapaleńców z Rabki i okolicy zainteresowała się w latach 30. Luboniem Wielkim i doprowadziła do wybudowania na szczycie tej góry schroniska, oddanego do użytku turystów w 1931 r. Z kolei, chcąc turystom udostępnić Gorce, zakupiła parcele o pow. l,5 ha od zarządu dóbr hrabiego Wodzickiego w Porębie Wielkiej i rozbudowała oraz zaadaptowała stojącą na niej gajówkę dla celów noclegowych wg projektu inż. Lucjana Rzepeckiego z Rabki. Budowa, a raczej przebudowa, trwała przez rok i schronisko zostało oddane do eksploatacji w grudniu 1932 roku. O tym przedsięwzięciu pisał dr Mieczysław Orłowicz w jednej z gazet warszawskich w październiku 1932 r. w artykule Turystyka w Beskidach Zachodnich:

…zauważyłem, że mniej więcej w połowie drogi między Rabką, a Turbaczem na grzbiecie Obidowca, w miejscu gdzie schodzą się ścieżki z Rabki i od zachodu, znajduje się w budowie dość duży dom góralski, pomyślany jako gospoda dla turystów. Jest on już na wykończeniu…

Natomiast krakowski „Ilustrowany Kurier Codzienny”, w numerze przedświątecznym z grudnia 1932, umieścił notatkę dla narciarzy „Nowe schronisko w polskich górach”. Schronisko od początku przekazano w dzierżawę gajowemu z Poręby Wielkiej, Janowi Rapciakowi z żoną Ludwiką, którzy gospodarowali w nim do momentu spalenia. Przez ten okres czasu dzięki pomocy ZG PTT uzupełniono inwentarz i dokonano różnych przeróbek wewnątrz.

Już w roku oddania schroniska do użytku reklamował je Stanisław Dunin-Borkowski na kartach swojego przewodnika Rabka i okolice oraz na mapie okolic uzdrowiska, zaś w roku 1938 Elfryda i Czesław Trybowscy wydali nowy przewodnik, pod tym samym tytułem, w którym również wiele wspominali o tym obiekcie.

Lata wojny

We wrześniu 1939 r. oddziały Wehrmachtu zdewastowały obiekt. Mimo to w okresie ciężkiej zimy 1939/40 Rapciak zorganizował tu noclegi dla uchodźców, a potem pośredni punkt przerzutu żołnierzy polskich na Węgry. Później była tu stała lub przejściowa baza ruchu partyzanckiego, dla którego schronisko stanowiło doskonały punkt wypadowy w akcjach dywersyjnych w rejonie szosy zakopiańskiej, linii kolejowej Chabówka – Zakopane i w samej Rabce. W 1943 r. rodzina Rapciaków własnym sumptem odremontowała schronisko, przekazując je do prowadzenia córce, Marii Rapciak-Kościelniakowej. Przez dłuższy czas był tu także organizowany przez dra Jana Hosera, ps. „Znachor”, z Niedźwiedzia punkt sanitarny, z którego często korzystali partyzanci, a także okoliczna ludność. Kierowniczka, Maria Kościelniak, związana była z AK w Porębie Wielkiej, a umownym znakiem dla partyzantów było wywieszanie w oknie białej firanki wtedy, kiedy w schronisku zatrzymali się Niemcy. Ze schroniska w tym czasie korzystali partyzanci Armii Krajowej – Oddział ppor. Jana Stachury, ps. „Adam”. W drugiej połowie grudnia 1944 r. przybył do schroniska z okolic Wadowic Oddział partyzancki AK „Setka-Limba” w sile 70 ludzi, oraz Oddział AL. „Za wolną Ojczyznę”, 10 stycznia 1945 r. Stare Wierchy zostały zaatakowane przez Niemców. Partyzanci w ostatniej chwili wyszli szczęśliwie z okrążenia w stronę Turbacza i Koniny. Niemcy w tym dniu po południu spalili schronisko oraz gajówkę Rapciaka na polanie Stare Izbiska, wraz ze wszystkimi zabudowaniami gospodarczymi.

Nowe schronisko

Czynione po wojnie, począwszy od 1948 r., przez ówczesną Delegaturę Oddziału PTT Kraków w Rabce, a później, w latach 1960–1970, przez działaczy PTTK Stanisława Miętusa i Czesława Trybowskiego, starania napotykały ustawicznie na różnego rodzaju przeszkody. Zabiegi rabczańskiego Oddziału PTTK zaowocowały dopiero w 1971 r. Projekt zmieniano i poprawiano kilkakrotnie, aktualizowano zezwolenia, a do budowy przystąpiono latem 1972 r. Projektantem obiektu był architekt Zbigniew Radziewanowski, projektantem wnętrza artysta plastyk Bożena Kępińska. Wykonawcą został Zespół Robót Budowlanych PTTK z Zakopanego, z Jerzym Klimińskim na czele. Nadzór budowlany sprawował cały czas inż. Adam Jonak, kierownikiem budowy był Andrzej Bafia. Dnia 13 stycznia l974 r., w zimowej scenerii, prawie że w rocznicę spalenia starego schroniska nastąpiło uroczyste otwarcie obiektu. Udział w nim wzięli przedstawiciele władz naczelnych PTTK, władz administracyjnych i całe rzesze turystów z Rabki i okolicy, a nawet z najdalszych zakątków kraju. Uroczystościom przewodniczył ówczesny prezes Oddziału PTTK w Rabce, Ignacy Kurzeja. Gośćmi honorowymi byli m.in. trzej dowódcy ostatniego oddziału partyzanckiego przebywającego na Starych Wierchach w pierwszych dniach stycznia 1945 roku – „Setka-Limba”, a będący nieomal naocznymi świadkami spalenia schroniska: por. Tadeusz Cedro ps. „Żbik”, jego zastępca ppor. Edward Kielman ps. „Czarnota” i dowódca 1. plutonu chor. Grzegorz Kurkiewicz ps. „Kardan”.

Spotkali się oni w tym miejscu po raz pierwszy po wojnie i od momentu rozwiązania ich oddziału partyzanckiego w styczniu 1945 r. W tym dniu też nadano obiektowi imię Czesława Trybowskiego, długoletniego działacza PTT, założyciela Oddziału PTTK w Rabce i jego długoletniego prezesa. Trybowski był jednym z pierwszych inicjatorów odbudowy schroniska, całymi latami wytrwale o to zabiegał, a momentu otwarcia niestety nie doczekał. Upamiętnia go napis na zachodniej ścianie schroniska, zgodnie z uchwałą ówczesnego prezydium Zarządu Okręgu PTTK Kraków, z dnia 25 września 1973, podpisanej m.in. przez ówczesnego sekretarza Zarządu Okręgu Kraków Jerzego Doeninga.

Schronisko PTTK na Starych Wierchach okazało się wkrótce mało funkcjonalne i w latach 1975–1977 dokonano przebudowy jego wnętrza, zyskując przez to 24 miejsca noclegowe w pokojach 2–4 osobowych, zaplecze gastronomiczne, urządzenia sanitarne, świetlice. Kolejno doprowadzono linię telefoniczną, podłączono obiekt do sieci elektrycznej, wygospodarowano zaplecze gospodarcze, wykopano dodatkowo studnię wody pitnej. Pierwszym kierownikiem obiektu był Władysław Mindur, a po kolejnych zmianach kierownictwa, od listopada 1984 r.do chwili obecnej obiekt prowadzą Danuta i Tadeusz Truchanowie. Starają się oni mimo skromnych warunków i ciężkich nieraz okresów bytowania stwarzać zawsze miłą i domową, turystyczną atmosferę. W kwietniu 1989 r., w ramach VIII Ogólnopolskiego Konkursu o „Złoty Klucz” 1988 r., ogłoszonego przez Zrzeszenie Polskich Hoteli Turystycznych , zdobyli tę nagrodę. Otrzymali także dyplom uznania z okazji uzyskania wyróżnienia na „najgościnniejszy o wysokim poziomie obsługi zakład hotelarski w kraju“. W czasie jubileuszu 70. rocznicy powstania Oddziału PTTK w Rabce, w jesieni 1997 r., wojewoda sądecki przyznał im dyplom.

Obecnie

W ciągu ostatnich dziesięciu lat Spółka Schroniska i Hotele „Karpaty” w Nowym Sączu przeprowadziła modernizację węzła sanitarnego (łazienka i nowe WC) oraz wymieniła pokrycia dachowe. W schronisku jest 25 miejsc noclegowych.

Oddział PTTK w Rabce zorganizował w okresie powojennym 4 młodzieżowe zloty turystyczne z zakończeniem przy schronisku na Starych Wierchach. Pierwszy raz jeszcze przed wybudowaniem nowego obiektu
zlot w dniach 11–13 października 1968 r. – 470 uczestników
zlot w dniach 13–15 września 1974 r – 700 uczestników
zlot w dniach 5–8 września 1985 r. – 550 uczestników
zlot w dniach 13–16 września 1990 r. – 471 uczestników

Schronisko na Starych Wierchach jest czynne cały rok, znajduje się pod społeczną opieką Oddziału PTTK Rabka, administruje nim Spółka z o.o. „KARPATY” – Hotele i Schroniska PTTK z siedzibą w Nowym Sączu.

Gospodarze

Schronisko PTT:
grudzień 1932 – 31 grudnia 1939 – Jan i Ludwika Rapciakowie
od 1 stycznia 1940 do 14 lipca 1943 schronisko stanowiło jedynie punkt oparcia dla partyzantów
15 lipca 1943 do 10 stycznia 1945 – Maria Rapciak-Kościelniakowa.

Schronisko PTTK:
13 stycznia 1974–1976 – Władysław Midur
1976–198 – Bogumiła i Stanisław Gachowie
1981 – 31 marca 1984 – Maria Jamróz
1 kwietnia 1984 – 24 listopada 1984 – Grażyna Melius
od 25 listopada 1984 Danuta i Tadeusz Truchanowie.

opr. Elfryda Trybowska

Literatura:
S. Figiel – Gorce, Warszawa 2001
Kronika i materiały archiwalne Oddziału PTTK w Rabce
A. Matuszczyk – Gorce. Przewodnik monograficzny. Pruszków 1997
A. Matuszczyk, E. Trybowska – Rabka i okolice, 2001
Mapa turystyczna Gorce – wyd. „Compass”

COTG PTTK i autorzy vademecum wyrażają zgodę na wszelkie powielanie zasobów Vademecum pod warunkiem przytoczenia źródła i autora.